Zeker dertien doden, en tientallen ernstige vergiftigingen. Dat zijn allemaal Nederlandse slachtoffers van nitazenen, een nieuwe opioïdengroep die in minimale hoeveelheden dodelijk kan zijn. Het Erasmus MC kwam vrijdag met die cijfers na een inventarisatie op verzoek van de NOS. Het gaat vermoedelijk nog om een flinke onderschatting, omdat bij vergiftigingen niet altijd onderzoek wordt gedaan.
Nitazenen zijn vaak sterker dan fentanyl, wat betreft dodelijkheid de overtreffende trap. Maandag verschijnen twee mannen voor de rechter die betrokken waren bij de webshop Slaappillen.net. De politie kwam hen op het spoor na de aan nitazenen gerelateerde dood van de 44-jarige Sharon uit Voorburg. Het tweetal wordt vervolgd wegens betrokkenheid bij de handel in geneesmiddelen en verboden middelen. Het Openbaar Ministerie is bezig met een onderzoek naar meer daders.
„Het is niet gek dat mensen zijn misleid”, vertelt forensisch drugsdeskundige Jorrit van den Berg. „Mensen bestellen tabletten die bijvoorbeeld de pijnstiller oxycodon zou moeten zijn. Het logo is precies nagemaakt. Maar in feite gaat het dan om een nitazeen.”
Verraderlijk
Van den Berg werkt bij de afdeling Verdovende Middelen van het Nederlands Forensisch Instituut (NFI). Zijn team trof sinds april vorig jaar nitazenen al tien keer aan in zaken met pillen of poeders, vaak aangeleverd door de politie voor onderzoek. Aan de buitenkant is het gevaar niet herkenbaar, het gaat om pillen met verschillende kleuren (zoals groen of blauw) en verschillende logo’s.
Volgens het Nederlands Forensisch Instituut kunnen nitazenen tot wel duizend keer sterker dan morfine zijn
In drugs zijn nitazenen in Nederland nog niet aangetroffen. Dat lijkt een kwestie van tijd: in het buitenland zijn ze gevonden in heroïne, cocaïne, ketamine en ecstasy, zelfs in vapes en illegale neussprays.
Het verraderlijke van nitazenen schuilt in de kleine hoeveelheden die al dodelijk kunnen zijn. Volgens het NFI kunnen ze tot duizend keer sterker dan morfine zijn. De afdeling Verdovende Middelen heeft tot nu toe vijf verschillende varianten van nitazenen ontdekt, hetzelfde basismolecuul maar met net een andere chemische structuur. „Wij treffen met name varianten van nitazenen aan die nog sterker zijn dan fentanyl”, zegt Van den Berg. „In minimale hoeveelheden kunnen nitazenen al dodelijk zijn. Minder dan een milligram, een duizendste gram.”
Nitazenen zijn stoffen die onder synthetische opioïden vallen. Ze werden in de jaren vijftig ontwikkeld als mogelijke pijnstiller. Maar ze zijn nooit als medicijn op de markt gebracht. „Onderzoek werd stopgezet vanwege de heftige bijwerkingen”, aldus Van den Berg. „Mensen kunnen moeite krijgen met ademhalen waardoor ze een zuurstoftekort krijgen. Ze kunnen druk op de borst krijgen. Ze kunnen bewusteloos raken.”
Lees ook
Webshop Funcaps verkocht designerdrugs en illegale medicijnen – en wordt gelinkt aan zeker 45 doden
Het is onbekend hoe de stofgroep decennia later zijn weg gevonden heeft naar het illegale medicijnencircuit. „Mogelijk hebben mensen die een sterk werkend middel in de markt wilden zetten, gezocht in oude wetenschappelijke literatuur”, denkt Van den Berg. Onbekend is daarom wat een geschikte dosering is. „Dat is niet bekend uit farmaceutisch onderzoek.”
Illegale webshops
Door de lage doseringen in de namaakpillen, is het voor het team Toxicologie van het NFI extra uitdagend om te onderzoeken of er nitazenen in het bloed zitten na vergiftiging of overlijden. Met nieuwe analysetechnieken is dat toch mogelijk, ook al zijn de gemeten concentraties in het bloed extreem laag, vergelijkbaar met één gram op een miljoen liter water.
Mensen die bij illegale webshops pijnstillers bestellen, doen dat bijvoorbeeld als ze eerder verslavende pijnstillers op recept hebben gekregen van een ziekenhuis of huisarts. Als ze geen herhaalrecept meer kunnen krijgen, wijken ze uit naar dit soort platforms. De pillen werden via reguliere bezorgdiensten (zoals PostNL) aan huis bezorgd.
Het demissionaire kabinet is van plan om alle nitazenen te verbieden onder de Opiumwet. Ook in andere landen maken nitazenen inmiddels veel slachtoffers. In het Verenigd Koninkrijk is de crisis met nitazenen groter en zijn al enkele honderden mensen overleden door de stof. „Het is nog nooit zo gevaarlijk geweest om drugs te gebruiken”, zo waarschuwde de Britse National Crime Agency. De stof maakt ook veel slachtoffers in de Verenigde Staten, en bijvoorbeeld ook in Australië, Sierra Leone en Liberia.
Uit onderzoek van Wall Street Journal bleek dat op Chinese marktplaatsen openlijk nitazenen worden verkocht. Ook vond de krant bijna honderd profielen van de Pakistaanse marktplaats TradeKey waar verschillende varianten van nitazenen werden verkocht, inclusief een variant die volgens de krant potentieel vijftien keer krachtiger is dan fentanyl.
Lees ook
Twee oud-gebruikers over designerdrugs en illegale medicatie: ‘Ik ging mijn gordijnen filmen, omdat ik dacht dat er iemand achter stond’
Geef cadeau
Deel
Mail de redactie
NIEUW: Geef dit artikel cadeau
Als NRC-abonnee kun je elke maand 10 artikelen cadeau geven aan iemand zonder NRC-abonnement. De ontvanger kan het artikel direct lezen, zonder betaalmuur.
De journalistieke principes van NRC