Als operatie Desert Storm met het langverwachte luchtoffensief tegen Irak in januari 1991 eindelijk begint, is er nog maar één westerse journalist in Bagdad achtergebleven: Peter Arnett. Live op televisie verslag doen via de satelliet gaat niet meer, maar de telefoon doet het nog.
Op de achtergrond slaan kruisraketten in en janken de sirenes van het luchtalarm. „Er was hier een explosie vlakbij, dat was misschien te horen”, zegt zijn kalme stem met het Nieuw-Zeelandse accent.
Zijn verslagen uit Bagdad bezorgden hem en de dan piepjonge nieuwszender CNN onmiddellijk wereldfaam. Arnett was toen al bijna dertig jaar oorlogscorrespondent, het grootste deel van zijn carrière voor Associated Press (AP). Voor zijn verslagen uit de Vietnam-oorlog – inclusief foto’s – kreeg hij in 1966 een Pulitzer. Peter Arnett is woensdag op 91-jarige leeftijd overleden in een hospice in Californië.
Hij versloeg zeventien oorlogen in de hele wereld en maakte documentaires. In 1997 uitte Osama bin Laden in een interview met Arnett, opgenomen in Afghanistan, duistere dreigementen aan Amerikaans adres – die hij vier jaar later zou uitvoeren.
Op ‘11 september’ werkte Arnett niet meer bij CNN. Na een verslag in 1999 dat hij had ingesproken, met de ongefundeerde claim dat de Verenigde Staten deserteurs uit het eigen leger in 1970 in Laos met het zenuwgas sarin hadden willen doden, .
Controverse rond Arnett was niet nieuw. Door zijn interview met de Iraakse president Saddam Hussein in 1991 en zijn verslagen over Iraakse burgerdoden door de luchtaanvallen, kreeg hij de kritiek anti-Amerikaans te zijn geweest. Arnett wimpelde dat af, hij had zich zoals altijd aan de feiten gehouden, zei hij, ook als die onwelkom waren.
‘Schone oorlog’
De beeldvorming van die eerste Golfoorlog was door het Pentagon zwaar geregisseerd. Journalisten moesten grotendeels in gechaperonneerde press pools werken, waar ze weinig slagveld en veel hotellobby zagen. Ook werden ze voorzien van hapklare video’s van ‘slimme bommen’ en andere precisiewapens die het idee van een ‘schone oorlog’ moesten wekken. Arnett was een van degenen die de illusie doorbrak.
Peter Arnett, na zijn ontslag bij NBC, tijdens een ‘stand-upper’ in de tuin van het Palestine Hotel Bagdad in 2003.
ANP / Panos Pictures
Zoom in
Het officiële verhaal corrigeren; dat was precies wat hij vanaf 1962 in Vietnam, en eerder in Laos, had gedaan, schreef The New York Times bij zijn dood. Terwijl Washington nog volhield dat er „licht aan het eind van de tunnel was”, liet Arnett zien hoe Amerikaanse en Zuid-Vietnamese posities door Noord-Vietnamezen werden ingenomen en hoe burgerlevens altijd sluitpost waren. „Om de stad te redden was het nodig deze te vernietigen”, luidt een berucht citaat van een Amerikaanse majoor na de verwoesting van Ben Tre in 1968. Arnett tekende het op uit diens mond.
Kritiek anti-Amerikaans te zijn geweest wimpelde Arnett af, hij had zich zoals altijd aan de feiten gehouden
Hij opereerde vaak met gevaar voor eigen leven. Associated Press memoreert hoe Arnett met een eenheid op pad ging om Vietcong-sluipschutters uit te schakelen en hij naast een officier met een landkaart staat. „Terwijl de kolonel op de kaart keek, hoorde ik vier schoten en sloegen er kogels door de kaart in zijn borst, een paar inch van mijn gezicht. Hij zonk naast mij op de grond.”
Larger than life
Arnett, in 1934 geboren in Riverton (Nieuw-Zeeland), had aanvankelijk geen idee wat hij met zijn leven wilde, maar toen hij werk vond bij de lokale krant en „de redactie binnen liep en mijn bureautje vond, had ik het heerlijke gevoel dat ik mijn plaats had gevonden”, vertelde hij in 2006.
Na een jaar voor AP in Indonesië te hebben gewerkt vertrok hij naar Indochina. Ook toen al was hij al enigszins larger than life. Toen hij in Laos eens tanks op zijn weg vond die het telegraafkantoor onbereikbaar maakten, zwom hij de Mekong over naar Thailand „met de getypte kopij, zijn paspoort en tweehonderd dollar tussen zijn tanden”, schrijft The New York Times. Arnett: „Ze dachten dat ik gek was, maar I had to get the story out as fast as I could.”
Zijn carrière als verslaggever eindigde in 2003, een Irak-oorlog verder, abrupt. Opnieuw was hij achtergebleven in Bagdad, nu in dienst van NBC, met enkele andere journalisten. Daar liet hij zich door de staatstelevisie interviewen waar hij het Iraakse moreel prees en zei dat het Iraakse verzet de geallieerde aanval deed haperen. „Een stomme misvatting”, erkende hij later, maar NBC ontsloeg hem.
De rest van leven gaf hij voornamelijk les, schreef boeken en hield lezingen. Tijdens de val van Saigon had hij de opdracht van het AP-hoofdkantoor genegeerd om het hele archief te vernietigen. Hij nam het mee naar de VS, omdat hij, schrijft zijn oude werkgever, „geloofde dat het ooit historische waarde zou hebben”. Arnetts eigen verslaggeving had die altijd al.
Geef cadeau
Deel
Mail de redactie
NIEUW: Geef dit artikel cadeau
Als NRC-abonnee kun je elke maand 10 artikelen cadeau geven aan iemand zonder NRC-abonnement. De ontvanger kan het artikel direct lezen, zonder betaalmuur.
De journalistieke principes van NRC