Is het Deense gentrificatiebeleid discriminerend? Sinds de Deense regering in 2018 een zogeheten ‘gettowet’ invoerde die de demografie van door de overheid aangewezen probleemwijken poogt te veranderen, leeft die vraag in Denemarken. Een groep bewoners van die wijken begon een rechtszaak, maar werd in 2022 doorverwezen naar de Europese rechter, die donderdag uitspraak deed. Het Europees Hof van Justitie in Luxemburg kan de groep geen duidelijkheid geven: de rechter verwijst ze terug naar de Deense rechter.
Al in 2010 voerde de regering van de liberale premier Lars Løkke Rasmussen beleid in om integratie te bevorderen door „parallelle samenlevingen” — wijken met een hoog percentage inwoners met een migratieachtergrond — aan te pakken. De eerste jaren werd er weinig met dat beleid gedaan, tot de Deense regering in 2018 een gettopakket invoerde. Op basis van statistieken over het gemiddelde inkomen, werkloosheids- en criminaliteitscijfers en het opleidingsniveau stelt het ministerie van Binnenlandse Zaken en Volkshuisvesting jaarlijks een lijst op van getto’s. Een wijk waar meer dan de helft van de inwoners een niet-westerse achtergrond heeft, komt automatisch op de lijst.
Inwoners van deze gettowijken zijn verplicht hun kinderen vanaf eenjarige leeftijd minstens 25 uur per week, exclusief slaaptijd, naar de kinderopvang te sturen om de Deense taal en gebruiken te leren. Overtredingen in de gettowijken worden zwaarder bestraft, soms met een dubbel zo hoge strafmaat, en volledige huishoudens kunnen uit hun woning worden gezet als een van de gezinsleden een overtreding begaat.
Bewoners die in de wijk willen komen wonen, moeten uit een westers land komen en mogen geen strafblad of uitkering hebben. En misschien wel de meest ingrijpende maatregel: om het percentage sociale huurwoningen in deze wijken omlaag te brengen naar maximaal 30 procent, kreeg de overheid met deze wet de bevoegdheid om bewoners uit te zetten en woningen te slopen.
Lees ook
In Deense getto’s is het stigma onontkoombaar
‘Transformatiegebieden’
Na haar aantreden in 2019 hield de huidige sociaaldemocratische premier Mette Frederiksen het harde integratiebeleid in stand, al veranderde ze de aanduiding ‘getto’ in de overheidscommunicatie naar ‘transformatiegebied’. De Deense ghettolisten leidde tot kritiek van mensenrechtenexperts en de Verenigde Naties.
Hoewel er volgens de Deense overheid geen sprake is van discriminatie omdat de regels gericht zijn op wijken, niet op de afkomst van bewoners, zijn mensenrechtenorganisaties bezorgd omdat die wijken wel (deels) geselecteerd zijn op het percentage niet-westerse inwoners. Veel bewoners vinden de maatregelen bovendien oneerlijk, omdat de overheid de nieuwkomers bij hun aankomst in Denemarken zelf in deze wijken heeft geplaatst.
De aanklagers stellen dat er sprake is van discriminatie op grond van etnische afstamming, omdat de wijken geselecteerd worden op grond van „immigranten en hun nakomelingen uit niet-westerse landen”. Het Hof van Justitie beaamt dat dit criterium „doorslaggevend lijkt te zijn” bij de keuze welke „transformatiegebieden” op de lijst moeten komen.
Woning verliezen
Ook concludeert de Europese rechter dat bewoners van de transformatiegebieden ongunstig behandeld worden, omdat zij een verhoogd risico hebben om hun woning te verliezen. „Dit risico lijkt groter te zijn dan in andere woonwijken met een vergelijkbare sociaal-economische situatie, maar waar het aandeel immigranten de in de betreffende wet vastgestelde drempel niet heeft overschreden.”
Er zou dus sprake kunnen zijn van directe of indirecte discriminatie, concludeert het Hof. Maar of de ‘gettowet’ ook echt „een verschil in behandeling op grond van de etnische afstamming” inhoudt, laat het Hof aan de Deense rechter. Omdat het criterium van immigranten en hun nakomelingen uit niet-westerse landen in de Deense wet is vastgelegd, moet de rechter daar beslissen of er sprake is van discriminatie, legt een woordvoerder van het Hof uit. Daarbij moet de rechter rekening houden met dit arrest van het Hof.
Geef cadeau
Deel
Mail de redactie
NIEUW: Geef dit artikel cadeau
Als NRC-abonnee kun je elke maand 10 artikelen cadeau geven aan iemand zonder NRC-abonnement. De ontvanger kan het artikel direct lezen, zonder betaalmuur.
De journalistieke principes van NRC