Je hoeft niet lang door TikTok te scrollen tot je ‘een vrouw met ADHD’ tegenkomt. Ze komt altijd te laat, is chronisch haar sleutels kwijt en kan zich maar moeilijk concentreren. Het medicijngebruik tegen de stoornis laat eenzelfde stijgende lijn zien als social media. We spraken erover met onderzoeker Yaron Finkelstein.

Finkelstein is werkzaam aan de Universiteit van Toronto en signaleerde vanaf 2020 een duidelijke toename van het aantal voorgeschreven medicijnen tegen ADHD, vooral bij vrouwen. “Wat onze studie zo sterk maakt is dat we gezondheidsdata hebben gebruikt van vrijwel alle inwoners van Ontario, dus meer dan 15 miljoen mensen. Zo is een volledig beeld ontstaan van het aantal medicijnvoorschriften verdeeld over leeftijdsgroepen, inkomensniveau en regio’s.”

Scherpe stijging

Wat daaruit bleek, was opmerkelijk: “Het aantal voorschriften van ADHD-medicatie nam vanaf 2020 met ongeveer 29 procent per jaar toe, vergeleken met zo’n 7 procent in de jaren daarvoor”, vertelt de onderzoeker. “Wij denken dat deze verschuiving grotendeels samenhangt met maatschappelijke veranderingen en wijzigingen in de gezondheidszorg als gevolg van de coronapandemie. De grootschalige overgang naar thuiswerken, schoolsluitingen, beperkte toegang tot recreatieve activiteiten en toenemende sociale isolatie creëerden nieuwe en langdurige stress die veel mensen niet eerder hadden ervaren. Deze veranderingen hebben waarschijnlijk problemen met aandacht, organisatie en emotieregulatie versterkt, wat heeft bijgedragen aan een grotere herkenning van symptomen en het zoeken naar een behandeling.”

Meer bekendheid

Daarnaast spelen andere factoren een rol. Zo is ADHD bij volwassenen veel bekender geworden, zijn de diagnosecriteria veranderd en hebben mensen betere toegang tot zorg. “De bekendheid met ADHD bij volwassenen is aanzienlijk toegenomen, mede door bredere mediaberichtgeving en discussies op sociale media”, legt de onderzoeker uit aan Scientias. “Daardoor is het stigma verminderd. Dat maakt het voor mensen een minder grote stap om naar een psycholoog te stappen voor een diagnose. Sinds de pandemie hebben we bovendien een snelle uitbreiding gezien van virtuele klinieken die ADHD-evaluaties aanbieden, die vaak sneller, toegankelijker en minder kostbaar zijn dan traditionele persoonlijke beoordelingen. Dit heeft het aantal mensen dat diagnostisch wordt getest vergroot, met name onder volwassenen.”

Overlap met andere aandoeningen

Dat is niet alleen maar positief. “Het leidt ook tot zorgen. ADHD-symptomen kunnen overlappen met andere aandoeningen, zoals angststoornissen of obsessief-compulsieve stoornis. Een foute diagnose kan leiden tot de verkeerde behandeling, vooral omdat de meeste ADHD-medicijnen stimulantia zijn, die onder andere de hartslag en bloeddruk kunnen verhogen en in zeldzame gevallen ernstige bijwerkingen kunnen veroorzaken.” Het is daarom echt heel belangrijk om een goede diagnose te stellen en niet zomaar af te gaan op een paar testen online.

Waarom vaker bij vrouwen?

Dat de diagnose nu vooral bij volwassen vrouwen veel vaker wordt gesteld, is niet eens zo gek. “Historisch gezien lag de focus bij ADHD-diagnostiek op schoolgaande kinderen, met name jongens met duidelijke hyperactiviteit, die in de klas gemakkelijker wordt opgemerkt. Vrouwen en meisjes hebben vaker concentratieproblemen, die minder storend zijn en daardoor eerder worden gemist. De toegenomen publieke bewustwording, in combinatie met door de pandemie veroorzaakte stressfactoren rondom werk, mantelzorg en huishoudelijke verantwoordelijkheden, kan ertoe hebben geleid dat meer volwassen vrouwen een diagnose hebben gezocht. Grotere erkenning van ADHD over de gehele linie en verbeterde toegang tot psychologen hebben waarschijnlijk bijgedragen aan deze demografische verschuivingen.”

ADHD in Nederland
Het aantal mensen dat medicijnen kreeg tegen ADHD is in Nederland in een kleine twintig jaar verviervoudigd: van 78.000 in 2006 naar 300.000 in 2023. In 2006 ging het om 0,5 procent van de bevolking, in 2023 om 1,5 procent, blijkt uit cijfers van het CBS. Er is net als in Canada een sterke inhaalslag te zien bij volwassen vrouwen. Bijna zes keer zoveel vrouwen slikten in 2023 medicijnen als ritalin vergeleken met 2006. Bij mannen waren dat er maar 2,5 keer zoveel. In het algemeen krijgen steeds meer volwassenen ADHD-medicijnen: in 2023 was de helft van de gebruikers 25 jaar of ouder, in 2006 was dat nog minder dan 30 procent.

Kenmerken ADHD
De symptomen van ADHD vallen grofweg in vier categorieën: hyperactiviteit. Denk aan veel praten, niet stil kunnen zitten en innerlijke onrust. Aandachtsproblemen, zoals snel afgeleid zijn, moeite hebben om taken af te maken, vergeetachtig zijn en problemen hebben met plannen. Impulsiviteit: je onderbreekt anderen vaak, hebt moeite met impulscontrole en doet eerst voor je denkt. Tenslotte speelt emotieregulatie een rol. Denk aan snel overprikkeld zijn, heftige emotionele reacties en een lage frustratietolerantie.