De onderhandelingen over compensatie gaan de komende tijd plaatsvinden. “Ik denk dan aan geld”, zegt Martens. Want verplaatsen, daar heeft hij geen behoefte aan. “Ze hebben wel aangegeven dat ze grond hebben verworven in Smilde. Maar dat is aan de andere kant van de Vaart. Ik heb totaal geen belang daarheen te gaan.”

Op het uitbreidingsplan van Defensie kwamen ruim 1.204 zienswijzen binnen. “Degenen die hier nu waren, hebben het niet door kunnen nemen omdat er geen tijd voor was”, zegt akkerbouwer Marieke Dikboom uit Smilde. “Kleinerend naar ons toe”, vindt ze. “Het had op zijn minst bekeken kunnen worden.”

Dikboom wil samen met haar broer het familiebedrijf met akkerbouw en een boerderijwinkel overnemen, maar ze raken bijna al hun gronden kwijt. “Volgens mij houden wij 15 hectare over, daar moeten we het mee doen.”

Vanwege het grondverlies kan het bedrijf niet blijven bestaan zoals het nu draait. “Maar hoe wel, weten we nog niet”, zegt Dikboom. “Wij hebben specifiek aan Defensie gevraagd: ‘Hebben wij hier toekomst?’. Er is ons duidelijk gezegd: ‘Volgens ons is er hier toekomst voor jullie’. Dus kunnen wij het wel overnemen. Dat is aan de ene kant een last van mijn schouders, aan de andere kant wil je toch gewoon dé zekerheid dat wij door kunnen.”

Melkveehoudersfamilie Ter Braak noemt de uitkomst ‘oneerlijk’. “Dat je dit door de strot wordt gedrukt”, verzucht vader Erik ter Braak. “Je hebt geen inspraak. Ze luisteren niet. Je hebt een zienswijze ingediend, en die wordt gewoon opzij geschoven. Het is ja en amen zeggen en zij gaan gewoon door.”

Nu de uitbreidingsplannen definitief zijn, zal het melkveehoudersbedrijf in Laaghalen moeten verplaatsen. Voor Ter Braak is er maar één remedie na afloop van de informatiebijeenkomst in ’t Haoler Hoes. “Mijn hoofd leeg maken door weer aan het werk te gaan tussen de koeien. Dat is mijn ding, daarvoor ben ik boer geworden. En dit zo gauw mogelijk voor vandaag vergeten.”

Burgemeester Jan Zwiers van de gemeente Midden-Drenthe noemt het ‘een vrij beroerde dag voor onze inwoners’. “Ook bij ons als gemeente roept het veel emotie op. Wij hebben ook gezien dat er met onze zienswijze natuurlijk relatief weinig gedaan is.”

Of de gemeente voldoende heeft gedaan om deze uitkomst tegen te houden? “Je ziet dat er een projectbesluit genomen wordt. Dat klinkt technisch, maar dat betekent eigenlijk dat we overruled worden als gemeente. Dat betekent ook bij de afgifte van de vergunningen die wij straks moeten gaan verzorgen, wij moeten toetsen wat defensie ons heeft opgedragen.”

Zwiers benadrukt dat Defensie de getroffen inwoners ‘ruimhartig’ moet compenseren. “Dat is ook wat de staatssecretaris ons beloofd heeft, dat is een toezegging. Maar de invulling van het begrip ruimhartig is er nog niet. En daar gaan we echt nu de vinger op leggen.” Midden-Drenthe hoopt begin maart een voorstel aan de staatssecretaris aan te bieden.

Dorpsbelangen Hooghalen is ook niet blij met de uitkomst van de twee bijeenkomsten. “Wij zijn enorm teleurgesteld dat er niet wat van af gegaan is”, zegt voorzitter Henk Boer. “We hadden stiekem gehoopt dat het gebied kleiner zou worden.”

Dat de Laaghaler es, een gebied met een beschermde status, ook meegenomen wordt, daarover is Boer met name ontstemd. “We hadden echt gehoopt dat die gespaard zou blijven.”

Toch zit er weinig anders op dan de uitkomst te accepteren, zegt Boer. “Wat kunnen we eraan doen? We hebben een zienswijze ingediend, die is niet gehonoreerd. We proberen nu in de gebiedsinrichting wel het een en ander voor elkaar te krijgen, zoals het lawaai en de vliegbewegingen niet te dicht bij bewoonde gebieden.”