Tienduizenden arbeidsongeschikte Nederlanders kregen door rekenfouten van het UWV (Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen) mogelijk al jaren een te lage óf te hoge uitkering. Ook de medische beoordelingen rammelen, waardoor mensen soms onterecht helemaal geen uitkering kregen. Voorzitter Maarten Camps van de Raad van Bestuur van het UWV, beantwoordt vragen die binnenkwamen via onze vragenoproep over de problemen binnen de instantie.

1. Hoe kon het volgens u de afgelopen jaren zo misgaan bij het UWV?

“De afgelopen jaren wachtten te veel mensen te lang op een beoordeling voor de WIA en is er bij *43.000 mensen mogelijk een fout gemaakt in de berekening van hun WIA-uitkering (Wet werk en inkomen naar arbeidsvermogen, red.). Door beide situaties zitten mensen die al langdurig ziek zijn en hun werk daardoor kwijtgeraakt zijn in onzekerheid”, legt de UWV-topman uit. “Dit vinden wij erg pijnlijk. We hebben hen onze excuses aangeboden. Inmiddels weten ruim 2.000 mensen dat er bij hen geen fouten zijn gemaakt.”

De fouten zouden zijn ontstaan doordat processen, beheer en onderhoud van computersystemen en de kwaliteitsmanagement niet op orde waren, waardoor er ook te grote verschillen in werkwijzen zijn ontstaan. “Daarbij kan het UWV door de combinatie van een grote groei van het aantal mensen dat een arbeidsongeschiktheidsuitkering aanvraagt, een tekort aan verzekeringsartsen en de complexe WIA mensen niet snel genoeg beoordelen”, vertelt hij verder.

“Daarnaast hebben we signalen over de mogelijke fouten onvoldoende herkend én erkend. Om mensen beter en sneller te helpen hebben we noodzakelijke verbeteracties en vervolgstappen in gang gezet en kwaliteitscontroles geïntensiveerd.”

*Noot van de redactie: Maarten Camps heeft het in dit antwoord over 43.000 mensen bij wie mogelijk een fout is gemaakt in de berekening. Volgens de minister van Sociale Zaken is dit aantal inmiddels uitgebreid naar 51.000 mensen. Ook zouden volgens de minister niet 2.000, maar slechts 1.000 mensen te horen hebben gekregen dat er bij hun uitkering geen rekenfouten zijn gemaakt.

2. Hoe verklaart het UWV dat keuringsartsen bij mensen met soortgelijke klachten tot verschillende beoordelingen komen?

“Ieder mens is anders en moet individueel worden beoordeeld. Mensen die ziek zijn en een WIA-uitkering aanvragen, krijgen van onze verzekeringsartsen een sociaal-medische beoordeling”, vertelt Camps. “De verzekeringsartsen moeten kijken naar wat iemand nog wel kan en vervolgens wordt gekeken naar welk beroep en bijpassend salaris daar nog mee verdiend kan worden.”

De mate van arbeidsongeschiktheid wordt volgens Camps vastgesteld op basis van het verschil tussen het inkomen dat iemand vóór de arbeidsongeschiktheid verdiende en het inkomen dat hij of zij theoretisch nog zou kunnen verdienen.

“En niet op basis van de ziekte of medische situatie van de persoon zelf”, benadrukt hij. “Verzekeringsartsen stellen geen medische diagnose en daarom kan de uitkomst van een beoordeling soms anders zijn dan wat er verwacht werd door de persoon. De WIA is tenslotte een sociale verzekering die voorziet in compensatie bij verlies van arbeidsinkomen. UWV verstuurt al sinds 2021 zogenoemde ‘knelpuntenbrieven’ naar de politiek waarin op meerdere momenten knelpunten en hardheden in de WIA zijn aangegeven.”

3. Waarom worden alleen keuringen tussen 2020 en 2024 opnieuw beoordeeld, terwijl er sterke signalen zijn dat het daarvoor ook al misging?

Voor de coronapandemie voerde het UWV vaker en grotere kwaliteitscontroles uit, weet de UWV-baas. “Deze controles lieten zien dat er veel minder rekenfouten werden gemaakt.”

“Aan het begin van de coronacrisis is het aantal kwaliteitscontroles teruggebracht om meer medewerkers beschikbaar te hebben om mensen te helpen”, gaat hij verder. Sinds dat moment is het aantal fouten volgens Camps toegenomen. “Dit gebeurde in 2020 en daarom is er voor deze periode gekozen.”

4. Denkt u niet dat een langere en zorgvuldigere eerste keuring ervoor kan zorgen dat minder vaak om een herkeuring wordt gevraagd?

“De redenen waarom mensen een herbeoordeling aanvragen zijn divers: bij mensen met een progressieve ziekte betekent het vaak dat zij door hun verslechterende medische situatie minder kunnen werken. Maar er zijn gelukkig ook mensen die herstellen en weer meer kunnen”, zegt de voorzitter.

Ook dat verloop is volgens Camps per cliënt verschillend. “Werkgevers vragen ook herbeoordelingen aan, omdat ze het niet eens zijn met de uitkomst van de beoordeling van hun medewerker. Daarnaast is een verzekeringsarts al ongeveer 6 uur bezig met een sociaal-medische beoordeling.”

5. Waarom werkt het UWV niet meer met het bedrijfsleven samen om mensen aan het werk te krijgen?

“Het UWV werkt al heel erg veel samen met het bedrijfsleven om mensen weer aan het werk te helpen”, vertelt Camps. “Er zijn met duizenden werkgevers in Nederland samenwerkingen waarbij UWV helpt bij het samenbrengen van mensen die werk zoeken en werkgevers die mensen zoeken. Maar”, zegt hij, “dit kan altijd meer.”

Samen met gemeenten zijn zij daarom op verschillende plekken in Nederland gestart met ‘werkcentra’ waarin werkzoekenden en werkgevers langs kunnen komen voor hulp bij het vinden van elkaar. “Ook zijn er in de werkcentra mogelijkheden voor omscholing of hulp bij een overstap naar een ander beroep, door het in kaart brengen van kwaliteiten en vaardigheden”, noemt Camps als voorbeeld.

Voorzitter Maarten Camps van de raad van bestuur van het UWV sluit aan in de studio6. Hoe gaat het UWV ervoor zorgen dat mensen met een niet zichtbare aandoening (zoals postcovid met PEM) een goede beoordeling krijgen?

“Er ontstaan regelmatig nieuwe ziektebeelden, zoals postcovid, en er zijn ziektes waar nog te weinig over bekend is. Over deze nieuwe ziekten en de gevolgen ervan is helaas nog niet veel bekend”, weet Camps. “En toch wordt van onze verzekeringsartsen gevraagd de nog onbekende gevolgen, effecten én beperkingen mee te nemen in hun beoordelingen. Dit is veel gevraagd.”

Om zich hier toch zo goed mogelijk op voor te bereiden volgen zij volgens de UWV-voorzitter medische ontwikkelingen en wetenschappelijke onderzoeken. Ook zijn zij via brancheverenigingen in gesprek met ervaringsdeskundigen en experts op de gebieden van nieuwe ziektes om zoveel mogelijk informatie te verzamelen die zij kunnen gebruiken.

“Dit wordt ook verwerkt in instructies, handleidingen en bijscholingen zodat alle verzekeringsartsen ervan op de hoogte zijn. Ook doet UWV onderzoek naar de eigen beoordelingen om te kijken of deze goed zijn verlopen en wat wij hiervan kunnen leren.”

7. Wat gaat het UWV nu anders doen om de problemen snel op te lossen? En wat is daarvoor nodig?

“We moeten als UWV echt zelf zaken veranderen en daar zijn we dan ook mee begonnen”, geeft Camps toe. “We moeten ervoor zorgen dat we mensen beter en sneller helpen. Dat doen we door te kijken of andere zorgprofessionals een deel van de beoordeling kunnen doen zodat wij mensen sneller kunnen helpen.”

“Daarnaast normaliseren we onze dienstverlening, richten wij onze organisatie anders in en verbeteren we de ondersteunende computersystemen. Er is ook een nieuw kwaliteitsmanagementsysteem ingesteld dat de kwaliteit beter moet bewaken.”

Maar de eigen noodzakelijke verbeteracties en vervolgstappen zullen niet voldoende zijn, volgens Camps. “Het aantal mensen dat een WIA aanvraagt, is de laatste jaren met 25 procent gegroeid en zal de komende jaren niet afnemen. Deze ontwikkeling in combinatie met het tekort aan verzekeringsartsen zorgt ervoor dat wij niet iedereen meer goed en snel kunnen helpen.”

Er ligt volgens hem een hele stapel rapporten die aangeven dat de WIA te complex en onuitvoerbaar is. “Door de WIA eenvoudiger te maken kunnen wij mensen beter helpen en wordt het voor hen ook duidelijker. Dit vraagt wel om moeilijke en moedige politieke keuzes. Zonder aanpassingen en ingrepen zullen er eind 2030 200.000 mensen aan het wachten zijn op een beoordeling voor de WIA”, zegt hij tot slot.

Uitlegvideo: hoe mensen met een arbeidsbeperking benadeeld worden