EPAFrederiksen, premier van EU-voorzitter Denemarken (l), Costa, voorzitter van de Europese Raad en commissievoorzitter Von der Leyen

NOS Nieuws•vrijdag, 02:36•Aangepast vrijdag, 06:54

Europese leiders hebben afgelopen nacht in Brussel afgesproken dat de EU-landen gezamenlijk 90 miljard euro gaan lenen voor Oekraïne. Het plan om bevroren Russische tegoeden aan Oekraïne te geven, is daarmee voorlopig van de baan.

Over de financiering van Oekraïne werd bijna de hele dag en nacht vergaderd. Oekraïne heeft de komende twee jaar 135 miljard euro nodig om het overheidsbudget sluitend te krijgen.

De Europese Unie is bereid daar 90 miljard aan bij te dragen, de rest zou van landen als het Verenigd Koninkrijk, Canada en Noorwegen moeten komen. Over hoe de EU dat geld bijeen moest krijgen waren de 27 landen het niet eens.

“Er is gesproken over de bevroren tegoeden, maar ook over hoe de ruimte in het EU-budget zou kunnen worden ingezet”, zei een anonieme EU-functionaris na uren vergaderen. “Na lange discussies is het duidelijk dat leningen uit bevroren tegoeden meer werk vergen. De leiders hebben meer tijd nodig om de details te behandelen.”

EU-correspondent Chris Ostendorf, vanuit Brussel:

“De inzet op deze top was buitengewoon hoog. Niemand mocht de vergadering verlaten, zonder een akkoord over de miljardensteun voor Oekraïne. Zelensky verhoogde de druk nog, door te stellen dat het gebruiken van de Russische tegoeden de enige manier is om Poetin te dwingen te betalen voor de ravage die hij in Oekraïne heeft aangericht.

Deze uitkomst van de top is een teleurstelling voor de ruime meerderheid van landen die graag een stevig signaal aan Poetin had willen geven. Ook financieel is het een tegenvaller, omdat het nu niet de Russische agressor is die opdraait voor de kosten, maar de Europese Unie. Daarom laten de regeringsleiders het oorspronkelijke plan nog niet los. De Russische tegoeden zijn eerder al permanent bevroren. Dat geeft de EU de gelegenheid de komende maanden alsnog te proberen Rusland de rekening te presenteren voor de agressie-oorlog in Oekraïne.”

De afgelopen tijd is er in Europa fel gediscussieerd over de vraag of de bevroren Russische tegoeden in Europa daarvoor aangesproken mogen worden. Voorstanders noemen dat een voorschot op de herstelbetalingen die Rusland zou moeten doen voor de invasie van Oekraïne. Tegenstanders vrezen echter Russische represailles.

Vooral België, waar het merendeel van de tegoeden is ondergebracht, vreest financieel aansprakelijk te worden gehouden voor het verdwijnen van Russisch geld. In aanloop naar de top werd geprobeerd het land met extra gezamenlijke garanties gerust te stellen: andere landen zouden ook willen bijdragen als het land met claims te maken krijgt. Nederland is bijvoorbeeld bereid garant te staan voor 14 miljard.

Sinds gisteravond 21.00 uur waren Europese leiders in Brussel bijeen om hierover overeenstemming te krijgen. Een alternatief plan was zelf geld te lenen om naar Oekraïne door te sluizen, maar dat zagen veel landen als een veel groter financieel risico. Diep in de nacht kondigden de leiders toch aan eruit te zijn.

AFPZelensky bij de EU-top

Vooraf had voorzitter Ursula Von der Leyen gezegd dat niemand de EU-top zou kunnen verlaten voordat er overeenstemming was bereikt. De Poolse premier Tusk zei dat Europa voor een harde keuze stond: “Vandaag geld, of morgen bloed.”

De Oekraïense president Zelensky had vooraf een moreel beroep gedaan op de EU. “Oekraïne verdedigt de EU, dus moet de EU Oekraïne helpen.” Hij zei oog te hebben voor de bezwaren van de Belgen, maar voegde eraan toe dat “je mag best bang zijn voor juridische stappen van Rusland, maar dat is nog altijd minder eng dan als Rusland aan je grenzen staat”.

Voor het aangaan van gemeenschappelijke leningen is een unaniem besluit van alle EU-lidstaten nodig. Nederland was traditioneel geen voorstander van dit soort leningen: vorig jaar nog nam de Tweede Kamer de motie-Eerdmans aan, die het kabinet vroeg een dergelijke lening voor defensie-investeringen te blokkeren.

Maar premier Schoof heeft in aanloop naar deze top benadrukt dat Nederland openstaat voor beide oplossingen. Nederland had een voorkeur voor het inzetten van de Russische tegoeden, maar is niet tegen het aangaan van gezamenlijke Europese leningen.