Toen Vladimir Poetin afgelopen oktober het podium van het Valdai Forum betrad, Ruslands belangrijkste discussieclub rond geopolitiek en economie, werd hij aangekondigd als een heuse poppenspeler. „Wij zijn slechts gebruikers van deze wereld. Maar u, Vladimir Poetin, bent op zijn minst de monteur, en wellicht zelfs de ingenieur van deze polycentrische wereldorde. Wij kijken reikhalzend uit naar uw instructies”, zei geopolitiek analist Fjodor Loekjanov, die de president introduceerde.
Poetin reageerde met valse bescheidenheid op de loftuitingen. Hij antwoordde dat hij niet de persoon is om instructies te geven, die vaak „wel worden gevraagd, maar niet opgevolgd”. Daarna schetste hij de situatie in de wereld, die wordt bepaald door „radicale” veranderingen. „In dergelijke periodes in de geschiedenis heeft iedereen de verantwoordelijkheid voor zijn eigen lotsbeschikking, voor die van zijn land en die van de wereld. De inzet is ontzettend hoog”, aldus Poetin.
Hoe hoog de inzet is, weten de Oekraïners als geen ander. Al bijna vier jaar wordt hun leven beheerst door stervende landgenoten, twijfelende bondgenoten en wispelturige wereldleiders. Ze zetten alles op alles om niet in de Russische afgrond te verdwijnen. Ondertussen luidt president Poetin in Moskou het jaar uit met steeds heftiger dreigementen. Tijdens zijn jaarlijkse persconferentie, afgelopen vrijdag, claimde hij grote winsten in Oekraïne en beschuldigde hij Europa en Kyiv er opnieuw van de oorlog te zijn begonnen en te willen rekken. Tijdens een bijeenkomst op het Defensieministerie, afgelopen woensdag, noemde hij Europese leiders „jonge varkens” en dreigde dat Rusland „met geweld” meer Oekraïens grondgebied zal innemen als zij het gesprek over vrede blijven traineren.
Het heilige Russische gelijk
Op de drempel van het nieuwe jaar dreigt te gebeuren wat niemand voor mogelijk hield toen roestige Russische tanks in 2022 door de Oekraïense modder ploegden, harde sancties tegen Rusland werden afgekondigd en honderdduizenden Russen land en loopgraven ontvluchtten. Ondanks vele blunders wist Rusland zichzelf de afgelopen drieënhalf jaar met hulp van loyale uitvoerders en bondgenoten wereldwijd overeind te houden. Sancties werden omzeild, de militaire industrie uit het slop getrokken en dissidenten opgesloten om de wereld te overtuigen van het Russische gelijk.
Onverwachte hulp kwam uit de Verenigde Staten, waar president Donald Trump zich als een olifant op steroïden door de stroperige diplomatie werkte. Want hoeveel druk Europese leiders ook op de ketel zetten, Trumps wispelturigheid blijft Poetins grootste troef. Niet voor niets blijft Moskou Europa ervan beschuldigen de Amerikaanse vredespogingen te ondermijnen.
De NAVO is begonnen met de voorbereidingen van een confrontatie met Rusland begin 2030
Andrej Beloöesov
Russische minister van Defensie
Wat is zo’n akkoord waard, vragen Oekraïners zich af. Er is geen garantie dat Poetin vanuit de bezette Donbas niet verder zal werken aan de vernietiging van Oekraïne en het ondermijnen van Europese veiligheidsstructuren. De Russische Defensieminister Andrej Beloöesov kwam deze week alvast met een nieuw excuus voor verdere militaire opbouw. Hij beschuldigde Europa ervan de oorlog te willen voortzetten: „De NAVO is begonnen met de voorbereidingen van een confrontatie met Rusland begin 2030”, zei Beloöesov.
Vladimir Poetin bij een militaire huldiging op 17 december
Foto ALEXANDER KAZAKOV/ANP/EPA
Zoom in
Vrijdag kreeg het Kremlin opnieuw een opsteker, toen bekend werd dat Europa de bevroren Russische tegoeden niet zal inzetten voor Oekraïne. Kyiv zal in plaats daarvan via de EU-begroting worden gesteund. Ook spande Rusland in eigen land een rechtszaak aan tegen het Belgische Euroclear, . Of Rusland deze rechtszaak tegen Euroclear voortzet is onduidelijk, al hintte Poetin daar vrijdag wel op. De Russische onderhandelaar Kirill Dmitriëv noemde het besluit een „harde klap voor de Europese oorlogshitsers”. Hij vloog vrijdag naar Florida voor verdere gesprekken over een akkoord.
Er zijn aanwijzingen dat Russische inlichtingendiensten geprobeerd hebben de Europese besluitvorming te beïnvloeden. Zowel Belgische politici als topmedewerkers van Euroclear ontvingen afgelopen maanden dreigementen. The Guardian berichtte donderdag op basis van anonieme inlichtingenbronnen dat de Russische militaire inlichtingendienst GROe mogelijk betrokken was bij de intimidaties. Ook zou een medewerker van Euroclear warme banden onderhouden met Moskou en gepoogd hebben directeur Valérie Urbain onder druk te zetten. Zij zou al eerder persoonsbeveiliging hebben aangevraagd, maar die niet hebben gekregen. De Belgische premier Bart De Wever sprak begin deze maand van intimidaties. „Moskou heeft ons laten weten dat België en ik persoonlijk de gevolgen van een eventuele inbeslagname voor eeuwig zullen voelen”, zei hij tegen het Belgische La Libre.
Ondanks de ongemeen felle strijd om de Russische tegoeden klonken er binnen de Kremlin-muren ook gematigder stemmen. Begin december citeerde de doorgaans goed geïnformeerde journalist Farida Roestamova in haar Telegram-kanaal Faridaily enkele anonieme bronnen, die stelden dat het Kremlin onder voorwaarden „open zou staan voor het idee” dat een deel van zijn geld in Oekraïne wordt ingezet. Dit zolang ze niet voor militaire doeleinden worden gebruikt, het fonds onder Amerikaans toezicht komt, Of deze inzet verder zal worden besproken, is onduidelijk.
Zelfverzekerdheid
Hoe terecht is de Russische zelfverzekerdheid? En hoe staat Poetins Rusland ervoor? Het zijn vragen die ook de burgers van Rusland bezighouden. Dat bleek afgelopen vrijdag tijdens Poetins jaarlijkse live persconferentie ‘Directe Lijn’, waarin de president traditiegetrouw (voorgeselecteerde) vragen van journalisten en burgers beantwoordt. Poetin gebruikte de zendtijd om uitgebreid stil te staan bij de Russische winst op het slagveld, waar de vijand „zich terugtrekt” over de hele linie. Ook stond hij stil bij de Europese plannen om bevroren Russische tegoeden in Oekraïne in te zetten, wat hij „openlijke roof” noemde. Ruimte voor negatieve berichten was er niet, zo bleef de Oekraïense aanval op een Russische tanker in het Middellandse Zeegebied vrijdag onbesproken.
De weerbaarheid en flexibiliteit die de Russische economie de afgelopen oorlogsjaren toonde, lijkt ten einde te komen. Want hoewel de militaire industrie floreert, zitten civiele sectoren (mijnbouw, commerciële luchtvaart) in het slop.
Ondertussen hebben Russen vooral economische zorgen, zo bleek uit vragen. Hoewel Poetin benadrukte dat de economie blijft groeien dankzij „bewuste handelingen” van de Centrale Bank, zijn de economische zorgen volgens onafhankelijke analisten terecht. De weerbaarheid en flexibiliteit die de Russische economie de afgelopen oorlogsjaren toonde, lijkt ten einde te komen. Want hoewel de militaire industrie floreert, zitten civiele sectoren (mijnbouw, commerciële luchtvaart) in het slop. Inflatie rijst de pan uit (met steeds hogere rentes tot gevolg), banen worden schaarser en een recessie ligt op de loer. Daarbij heeft de prijs van Russische (ruwe) olie zijn diepste punt bereikt sinds het begin van de oorlog: , waarmee Poetins belangrijkste inkomstenbron op een kritiek punt dreigt te komen.
Toch zal Poetin de oorlog niet beëindigen om economische redenen, zo benadrukken analisten al maanden. In plaats daarvan zullen zijn knapste koppen de economie met stoplappen draaiende houden en de kosten afwentelen op de eigen bevolking. En dus stijgen de rentes, dalen de lonen, zijn gunstige hypotheeksubsidies afgeschaft en wordt de btw begin 2026 opgeschroefd van 20 naar 22 procent. De Russische econoom Alexandra Prokopenko sprak onlangs tijdens een seminar van nieuwssite The Bell van een „structurele politieke crisis in de economie”. Collega-econoom Alexander Koljandr zei dat „Rusland leeft op een geleende toekomst”.
Kerstversiering in Moskou
Foto Pavel Bednyakov/ AP
Zoom in
‘Verkiezingen’
Het nieuw jaar brengt ook binnenlands nieuwe hordes. De belangrijkste daarvan zijn de parlementsverkiezingen in september 2026, waarbij de 450 leden van de Doema moeten worden gekozen. Om te oefenen werden afgelopen september regionale verkiezingen georganiseerd, waarbij verschillende pro-Kremlinpartijen hun agenda’s mochten testen. De voortwoekerende oorlog was daar niet bij, wel thema’s als ‘ontwikkeling’, ‘stabiliteit’, en nationalistische en anti-migratie standpunten. Met oppositieleider Aleksej Navalny vakkundig uit de weg geruimd, wonnen pro-Kremlin kandidaten in vrijwel alle kiesdistricten.
Met de laatste, nog (in vrijheid) levende oppositie werd dit jaar ten langen leste afgerekend. Begin december openden Russische aanklagers een derde zaak tegen Lev Sjlosberg van de liberale oppositiepartij Jabloko, de enige partij die de annexatie van de Krim niet erkent en zich fel uitspreekt tegen de oorlog. Sjlosberg werd in verschillende zaken aangeklaagd wegens het „discrediteren” van de strijdkrachten en kreeg al 420 uur taakstraf. Ondertussen worden de mogelijkheden voor digitale informatie-uitwisseling voor Russen steeds kleiner, met verboden op Whatsapp en Signal, en het onder jongeren populaire Snapchat en Roblox begin december. Of het inmiddels cruciale en populaire Youtube in Rusland het einde van 2026 haalt, is de vraag.
Om de grauwe toekomstbeelden te verdoezelen, is de kerstsfeer in Russische steden dit jaar extra bling bling, met felle verlichting, grote kerstbouwwerken en feestelijk ingepakte gebouwen. Die uitbundige kerstverlichting steekt scherp af tegen de situatie in afgelegen dorpen, waarvan sommigen bij gebrek aan lantaarnpalen in totale duisternis zijn gehuld. Toch is de situatie nergens zo erg als in Europa, vertelde de Russische buitenlandwoordvoerder Maria Zacharova afgelopen week. „Europa heeft zelfs geen middelen om feestelijke verlichting op te hangen. Dit toont de Europese duisternis in alle betekenissen van het woord”, verzuchtte ze. Een reactie uit Europese steden liet niet lang op zich wachten: de afgelopen dagen liepen sociale media vol met foto’s van vrolijk verlichte straten.
Geef cadeau
Deel
Mail de redactie
De journalistieke principes van NRC