Vorig jaar rond deze tijd waren er 4 amputaties geweest door vuurwerk bij jongeren, nu al 10, vaak door de illegale Cobra. En ook de gemiddelde leeftijd van de slachtoffers daalt. 5 jaar terug was de leeftijd van de meeste slachtoffers rond de 20 jaar oud, en dit jaar is de gemiddelde leeftijd 13. Dat blijkt uit cijfers van de Nederlandse Vereniging voor Plastische Chirurgie (NVPC).

‘Een soort bomontploffingen’

Annekatrien van de Kar is plastisch chirurg bij het OLVG-ziekenhuis in Amsterdam en betrokken bij de NVPC. Ze behandelt vaker vuurwerkslachtoffers. “Als het een handletsel is komen slachtoffers vaak via de ambulance of zelf binnen. Ze zijn vaak ontredderd en in paniek. En ja, dan gaan wij kijken wat er gebeurd is.”

“Sommig vuurwerk veroorzaakt een soort bomontploffingen. Een oogchirurg ziet veel oogletsels, en wij als plastisch chirurgen zien veel handletsels. We zien veel amputaties. Wij zien fracturen van vingers, amputaties van vingers, amputaties van hele handen, brandwonden, schade aan de huid. Maar het heftigst zijn de amputaties.”

‘7 handen zijn er al af’

“Er zijn nu alweer 7 handen af voordat de jaarwisseling begonnen is. Dat zijn hele ontploffingen van de hand. Soms zijn de letsels een soort oorlogswonden. Het is wel vuurwerk wat ze afsteken, maar het zijn ook bommen. En we zien dus explosies. Het vervelende daaraan is dat je nog heel weinig kan opereren. Je kan niet reconstrueren, maar je moet amputeren. Dus het zijn hele heftige letsels.”

Chirurg Van de Kar kan niet precies verklaren hoe het komt dat er nu al een verdubbeling te zien is ten opzichte van vorig jaar. “Het enige verschil met andere jaren wat ik kan bedenken is dat dit het laatste jaar is dat je vuurwerk af mag steken. Mogelijk dat het daarmee te maken heeft.”

12-jarige jongens

“Als artsen maken wij ons zorgen dat het aantal slachtoffers blijft oplopen en dat dat aantal weer hoger wordt dan vorige jaren, terwijl er toen ook al best veel slachtoffers waren”, zegt Van de Kar.

Zij ziet dat de situatie al jaren erg is. “Het is even minder geweest in de coronajaren, omdat je toen één jaar in ieder geval geen vuurwerk af mocht steken. Toen zagen we een duidelijke daling. Daarna is het weer constant hoog geweest eigenlijk, waarbij we ook al tijden zien dat er veel jonge slachtoffers zijn. Dat lijkt nu weer erger te worden. We hebben nu echt een hele groep van 12-jarige jongens.”

Aan de politiek

“Als er een 20-jarige binnenkomt, is het natuurlijk net zo erg met zo’n letsel. Maar daarvan denk ik nog: ‘Oké, die kan zelf nadenken en die kan het beter overzien”, zegt plastisch chirurg Van de Kar over de slachtoffers die zij behandelt: “Maar een kind van 11 of 12 jaar overziet de gevolgen niet en overziet niet wat hij doet. Dus dat is echt wel heel naar.”

“Wij zijn er een beetje om te waarschuwen voor wat wij zien, denk ik. Dus ja, ik heb al jaren geleden ook al bij de politiek in Den Haag gezeten om in een hoorzitting te laten zien wat wij allemaal langs zien komen en hoe heftig dat is. En ja, het is dan aan de politiek om daar maatregelen te nemen.”

Heftiger vuurwerk

“Bij NVPC houden we de cijfers van het aantal slachtoffers nu denk ik bij vanaf 2011 of 2010”, zegt plastisch chirurg Van de Kar. “Vanaf die tijd zijn het eigenlijk al forse aantallen. Je ziet wel een verandering in toename van heftiger vuurwerk, waarbij dus ook het aantal ernstige letsels toeneemt.

Of het vuurwerkverbod tot een averechts effect gaat leiden, waardoor mensen bijvoorbeeld juist alleen maar meer illegaal vuurwerk zoals Cobra’s zullen kopen, kan de arts nu niet voorspellen. “Dat gaan we moeten zien. Ik hoop het niet.”

Generatie zonder vuurwerk

De chirurg heeft ergens wel hoop op verbetering. “Op een gegeven moment gaat er een generatie opgroeien voor wie het nooit normaal is geweest om vuurwerk af te steken. Dus dan wordt het denk ik toch minder interessant om naar dit soort bommen te gaan grijpen omdat je dat nooit gewend bent geweest”, zegt Van de Kar.

“Ik denk dat het dus best een paar jaar nodig zal hebben om te slijten, maar we hopen toch wel echt dat dat toch minder slachtoffers gaat leiden.”

Tips voor een veilige jaarwisseling

Tot slot geeft de plastisch chirurg een aantal veiligheidsadviezen voor de aankomende jaarwisseling: “Sowieso een vuurwerkbril opdoen, en ook niet vuurwerk wat op straat ligt oppakken en proberen opnieuw af te steken, want daar zien we heel veel vervelende ongelukken mee.”

“En je moet je gewoon heel goed aan de gebruiksaanwijzing houden van het vuurwerk. En zorgen dat je alleen dingen afsteekt die ook mogen in Nederland.”