“Mijn vader was pas twintig. Een broekie nog, toen hij als militair werd uitgezonden naar Srebrenica. Hij heeft toen veel heftige dingen gezien en meegemaakt. Urenlang achter elkaar werd hij beschoten terwijl hij op een observatiepost stond op geruime afstand van de enclave Srebrenica.
Hij zat er ongeveer een jaar, van ’94 tot ’95, en moest onder zeer heftige omstandigheden zijn werk doen. Het resulteerde in complex posttraumatische stressstoornis, waar mijn vader tot op de dag van vandaag last van heeft. Zéker als er in december weer volop vuurwerk klinkt overal.”
“Hij kwam als een ander mens terug uit de oorlog, heb ik van mijn moeder begrepen. Ze zag dat hij wantrouwig was geworden en hij had een andere blik in zijn ogen. Donkerder, hij was moeilijk te peilen. Ik werd pas later geboren en ken hem niet anders.”
Herbelevingen
“In mijn jeugd ging het slecht met pap, zeker als hij herbelevingen had waren er veel spanningen thuis. Als kind merkte ik dat er iets niet klopte, maar ik kon het allemaal niet plaatsen. Ik weet nog dat ik graag bij mijn beste vriendin thuis kwam, die uit een traditioneel gezin kwam. Daar was het gemoedelijk en pakte ik de rust die ik thuis niet altijd kon vinden.
Mijn ouders hadden een eigen bedrijf waar ze veel geld mee verdienden, maar door mijn vaders drank- en gokverslaving verdween dat geld ook weer snel.”
“Toen ik ouder werd, merkte ik dat hij verschillende triggers had. De supermarkt met alle gangpaden, kleuren, mensen en drukte, vermeed hij liever. Net als het openbare vervoer vanwege de onvoorspelbaarheid.
Mijn vader was depressief en prikkelbaar. Geregeld werd hij gewelddadig naar mijn moeder, dan belde zij de politie. Hij werd dan opgepakt maar stond vaak na twee uur weer buiten. Over zijn ervaringen praatte hij weinig. PTSS werd toen al wel erkend, maar er was weinig kennis over een mogelijke behandeling van getraumatiseerde militairen.
Ondertussen leefden mijn moeder en ik onder zijn buien. We liepen op eieren, als kind voelde ik heel goed de sfeer aan. Toen mijn ouders uit elkaar gingen toen ik twaalf was, was dat vooral een opluchting. Het was oorlog in huis, daarna kwam er rust.”
Knallen van vuurwerk
“De band met mijn vader is inmiddels gelukkig heel goed, ook mijn moeder en hij kunnen weer goed met elkaar – beter dan tijdens hun relatie. Maar zijn PTSS is niet verdwenen. In 2021 werd mijn vader opgenomen voor intensieve traumatherapie. Helaas stopte hij vroegtijdig met deze behandeling. De pijn kwam te dichtbij.
Nog steeds heeft hij veel triggers, zoals knallen van vuurwerk. Als december begint, bouwt de spanning zich op. Zodra de knallen komen, beginnen de herbelevingen. Het geluid, de lichtflitsen, de knallen: dichterbij een oorlogssituatie kom je niet in het dagelijks leven.”
“Ieder jaar rond oudjaarsdag wordt mijn vader angstiger en alerter. De onvoorspelbaarheid van plotselinge knallen is voor hem heel bedreigend. Voor mij is het heftig en frustrerend om mijn vader zo angstig en kwetsbaar te zien. Vroeger kon ik zijn gedrag nooit plaatsen. Nu wel, en dat maakt dat ik milder naar hem kijk.
Twee jaar geleden ging het helemaal mis met mijn vader met de jaarwisseling. Hij zat toen in een hotel en kreeg een herbeleving. In paniek belde hij mij, toen ben ik samen met mijn moeder in de auto gestapt om hem op te halen. Zijn ogen waren zwart, zijn lichaam helemaal gespannen en hij was gedesoriënteerd.”
Vuurwerkverbod
“Veel mensen weten dat dieren bang zijn voor vuurwerk, iedereen kent het beeld van een hond die piepend onder de tafel schuilt. Maar dit kan ook voor mensen gelden.
Waarschijnlijk komt er een volledig, landelijk vuurwerkverbod in de toekomst. Daar ben ik blij mee voor mijn vader, maar ik vind het ook jammer voor deze traditie. Zelf heb ik geen hekel aan vuurwerk, ik vind het mooi en leuk om naar te kijken.”
“Iedere oud en nieuw sta ik stand-by voor mijn vader. Begin december vragen vrienden naar mijn plannen, maar ik zit altijd bij mijn oma op de bank met een oliebol. Altijd hangt de vraag boven mijn hoofd of mijn vader mij gaat bellen en in welke staat hij is: hij kan oké zijn of een herbeleving hebben. Als het slecht gaat met hem, dan ga ik naar hem toe.
Ik kan niet volledig ontspannen op een feestje, ik zal altijd aan mijn vader denken en mijn telefoon in de gaten houden. Maar dan is dat maar zo. Heel belangrijk is oudjaarsavond niet voor mij.”
Geen onbezorgde feestavond
“Over mijn vader schreef ik het boek Thuisfront PTSS. Vaak zag ik boeken van oud-militairen, maar ik miste het perspectief van het thuisfront. Dat wilde ik beschrijven om meer begrip te krijgen: trauma treft ook de dierbaren eromheen.
Het liefst vier ik nooit meer oud en nieuw onder spanning. Het is voor mij totaal geen onbezorgde feestavond. Ik hoop dat dit in de toekomst mogelijk is en dat mijn vader en ik dit in rust met elkaar kunnen vieren. Mijn vader is weer in contact met een zorgcoördinator. Hij werkt aan zijn herstel en zet hierin kleine stapjes. Als dochter kan ik niet anders dan hem steunen.”
Nooit meer?
Wil jij ook je verhaal kwijt en vertellen wat je ‘nooit meer’ wil meemaken, doen of juist laten? We zijn benieuwd naar jouw verhaal. Mail ons op weekendmagazine@rtl.nl