Een spoor van vernieling trok de regering-Trump in 2025 door de wetenschap in de Verenigde Staten. Al binnen de eerste 100 dagen bezuinigde ze miljarden dollars onderzoeksgeld voor wetenschappelijke instituten en universiteiten. Trump ontsloeg duizenden wetenschappers en sneed in „woke” projecten die „het verstand van Amerikanen vergiftigen”. The New York Times tekende een lijst op met ‘verboden woorden’ in overheidscommunicatie, waaronder ‘gender’, ‘vrouwen’, ‘diversiteit’, ‘stereotype’ en ‘ras’. Duizenden onderzoeksaanvragen met die woorden werden niet gehonoreerd of juist geschrapt, net als subsidies voor vaccinonderzoek, klimaatonderzoek, kindervaccinaties, hiv-preventie en vele andere onderwerpen.
Het gaat om projecten voor de volksgezondheid (in de Centers for Disease Control and Prevention, CDC), voor biomedisch onderzoek (in de National Institutes of Health, NIH) en voor wetenschap en techniek (in de National Science Foundation (NSF) en om meteorologische instituten zoals het National Center for Atmospheric Research (NCAR) en National Oceanic and Atmospheric Administration (NOAA).
De gevolgen zijn ingrijpend. Wetenschappelijke carrières verdampten, laboratoria zijn verlaten, klinische studies naar nieuwe medicijnen vertragen of stoppen (net als fundamenteel onderzoek naar mogelijk baanbrekende nieuwe behandelingen). Sommige staten individuele wetenschappers stapten naar de rechter, die soms de beslissing liet terugdraaien. Rond de zomer was er meer dan 2 miljard Amerikaanse dollar aan overheidsgeld voor de National Institutes of Health stopgezet, waardoor het 41 procent minder kon uitgeven dan gemiddeld in de tien jaar ervoor, berekende The New York Times. Maar eind oktober steeg de toekenning weer en was dat verschil ingelopen naar 13 procent minder dan gemiddeld. Dat geld werd wel verdeeld over minder beurzen. De competitie tussen wetenschappers is dus toegenomen.
Onduidelijkheid en chaos vieren hoogtij, de toekomst is voor veel wetenschappers onzeker. „Het is psychologische oorlogsvoering tegen onze jonge wetenschappers, ze hebben een nieuwe laag onzekerheid gebracht in een toch al onzeker bestaan”, zegt de Amerikaanse vaccinwetenschapper en kinderarts Peter Jay Hotez aan de telefoon vanuit de Baylor universiteit in Houston, Texas. „Veel slimme jonge Amerikanen stappen uit de wetenschap of beginnen er niet meer aan. En voor wetenschappers uit het buitenland wordt het steeds lastiger om te komen.”
De geschrapte gelden en de massaontslagen tasten jaren van zorgvuldig opgebouwde onderzoekslijnen en kennis aan, bijvoorbeeld in kankeronderzoek, vaccinontwikkeling, infectieziekten, kennis over landbouw, energie-opwekking, biodiversiteit en klimaatwetenschap.
Dit bedreigt de veiligheid, gezondheid en het welzijn van alle Amerikanen, waarschuwde onlangs de fysicus en voormalig wetenschappelijk adviseur in de regering-Biden, Arati Prabhakar, in een interview. Zij leidde het Defense Advanced Research Projects Agency (Darpa) en het National Institute of Standards and Technology (NIST), en werkte als investeerder in Silicon Valley. De VS ontwikkelden de afgelopen decennia „de krachtigste motor voor wetenschap, technologie en innovatie ooit gebouwd”. Die mondiale koppositie ligt nu op het offerblok, zegt Prabhakar. „Als we overheidsinvesteringen in research en development stoppen, verspelen we onze toekomst.”
Fysicus John Holdren van de Harvard universiteit in Cambridge, Massachusetts ziet de ontwikkelingen „als een component van een bredere aanval op informatie, op feiten, op onafhankelijke analyses”, zei hij in het wetenschappelijke tijdschrift Nature.
Hoe ziet de schade eruit die Trumps beleid de wetenschap heeft berokkend? NRC licht vier aangetaste onderzoeksgebieden uit de chaos: klimaat, biodiversiteit, vaccins en onderzoek naar gezondheidsverschillen.
De brandweer in Malibu, een voorstad van Los Angeles, is aan het werk tijdens een grote brand in januari van dit jaar.
Foto Etienne Laurent/AP
Zoom in
1Misleiding in de klimaatwetenschap
De huidige razendsnelle verandering van het klimaat is veroorzaakt door mensen. Dat wetenschappelijk onomstreden feit is sinds enkele weken niet meer terug te lezen op de webpagina ‘oorzaken van klimaatverandering’ van het Amerikaanse milieuagentschap EPA. In plaats daarvan wijst de EPA op de „natuurlijke processen” die het klimaat „altijd hebben beïnvloed”. Het agentschap beschrijft bijvoorbeeld hoe vroegere ijstijden het gevolg waren van een veranderde baan van de aarde om de zon.
„Tijdens de eerste termijn van Trump verdwenen complete pagina’s van de website van EPA”, zegt de Amerikaanse geograaf Eric Nost, verbonden aan de Universiteit van Guelph in Canada. „Deze keer staan de pagina’s nog wel online, maar is de tekst aangepast of ontbreken er onderdelen. In dat opzicht is de situatie nu erger dan toen. De regering vertelt een misleidend verhaal over klimaatverandering, dat past binnen hun doel om de fossiele industrie te beschermen.”
Nost verweert zich tegen dat verhaal, als lid van het Environmental Data and Governance Initiative (EDGI), een initiatief om overheidspagina’s over klimaat en milieu te archiveren en beschikbaar te houden voor het publiek. De regering-Trump wijzigde in de eerste honderd dagen van de huidige termijn bijna vijfhonderd pagina’s, blijkt uit cijfers van het initiatief. Dat is aanzienlijk meer dan tijdens de vorige termijn, toen het aantal wijzigingen onder de driehonderd bleef.
Behalve tekst verdwijnen ook grafieken en complete datasets van de overheidswebsites, zegt Nost. „Kort na de inauguratie verdwenen bijvoorbeeld kaarten die laten zien wie het meest kwetsbaar is voor de gevolgen van klimaatverandering, wie het hardste wordt geraakt door zeespiegelstijging, droogte, natuurbranden enzovoorts. Dat is belangrijke informatie voor het publiek, maar ook voor onderzoekers die de gegevens gebruiken voor vervolgonderzoek.”
Eind januari stonden op de datawebsite van de federale overheid plotseling tweeduizend datasets minder dan een week daarvoor. Welke datasets precies zijn verwijderd, weet Nost ook niet. „Maar overheidsdata is vaak op verschillende plekken opgeslagen, dus als je vastberaden bent, kun je het misschien ergens anders nog wel vinden.”
Nost maakt zich nog het meeste zorgen om de datasets die de regering wel bewaart maar niet langer bijwerkt. Als voorbeeld noemt hij een overzicht van alle natuurrampen met meer dan een miljard dollar schade. Het meteorologisch instituut NOAA werkt dat overzicht niet meer bij met nieuwe rampen. Een particulier initiatief, geleid door de onderzoeker die de dataset eerder voor NOAA beheerde, heeft het stokje overgenomen.
Een paar grote klappen voor de klimaatwetenschap liggen nog in het verschiet. Twee meteorologische instituten, NCAR en NOAA, krijgen volgend jaar waarschijnlijk te maken met een scherpe daling van het budget. Dat heeft niet alleen gevolgen voor Amerikaanse burgers, die mogelijk verrast worden door orkanen of ander extreem weer, maar brengt ook de klimaatcijfers in gevaar waarvan de internationale wetenschap afhankelijk is.
Volgens Nost is het aantal wijzigingen op overheidswebsites de afgelopen maanden verder toegenomen. Hij vermoedt dat de toename samenhangt met voorbereidingen van de EPA om de ‘endangerment finding’ in te trekken. Dat besluit uit 2009 stelt dat klimaatverandering een bedreiging is voor de volksgezondheid. Als de EPA het besluit intrekt, verdwijnt de juridische basis voor een groot deel van het federale klimaatbeleid dat uitstoot van broeikasgassen moet beperken.
Of het aantal wijzigingen daadwerkelijk toeneemt valt niet te controleren met het overzicht van EDGI, omdat het sinds eind september niet meer is bijgewerkt. „Dat zullen we binnenkort wel doen”, zegt Nost. „Maar de meesten van ons zijn vrijwilligers en de capaciteit is beperkt. Met alle recente wijzigingen op de website van EPA is het gewoon erg veel werk.”
Ga naar het hoofdstuk over:
Een Amerikaanse zeearend in een boom op een golfbaan in Florida waar op dat moment toernooi wordt gehouden, maart 2022.
Foto Erik S. Lesser/EPA
Zoom in
2Geld boven bedreigde dieren
„De Endangered Species List is verworden tot ‘Hotel California’ – zodra een soort er eenmaal op staat, komt die er nooit meer van af.” Met die woorden legde Doug Burgum, de Amerikaanse minister van Binnenlandse Zaken, in april een directe link tussen de lijst van bedreigde dieren en planten in de VS en de hit van The Eagles uit 1976: ‘You can check out any time you like, but you can never leave’.
Volgens Burgum zou het merendeel van de ruim 1.600 soorten op de lijst lang zoveel bescherming niet nodig hebben, en dus besloot de regering-Trump om de lijst grondig te herzien.
De Amerikaanse lijst vloeit voort uit de Endangered Species Act: een in 1973 opgetuigde wet die bedreigde dieren en planten moet beschermen. Maar eind november stelde de US Fish and Wildlife Service vier regels voor die de wetgeving rondom bedreigde soorten ingrijpend zou versoepelen – of preciezer, zou terugbrengen naar hoe de Endangered Species Act eruitzag in 2019, tijdens de eerste termijn van Trump. Zo zou economisch belang – net als toen – weer mogen prevaleren, zelfs als dat ten koste gaat van het leefgebied van een bedreigde diersoort. Of zoals Susan Holmes, directeur van de Endangered Species Coalition, het tegen ABC News verwoordde: „Als de regering zou besluiten dat de economische schade voor een golfbaan zwaarder weegt dan de bescherming van de Floridapanter, dan kunnen ze die afweging maken. De wet kan in essentie geld verkiezen boven wetenschap.”
Hoewel de wet pas in 2026 in werking treedt, zijn er al diverse natuurbeschermingsorganisaties die nu al waarschuwen voor een desastreus ‘Trump-effect’. Zo zou de monarchvlinder, een trekvlinder die ruim 3.500 kilometer vliegt vanuit Noord-Amerika naar het overwinteringsgebied in Mexico, eigenlijk vanaf eind 2025 als bedreigde soort op de lijst worden opgenomen. Nu is die beslissing in ieder geval uitgesteld en komt van uitstel vermoedelijk afstel. Ook de eastern hellbender, een uiterst zeldzame salamandersoort, leek éíndelijk kans te maken op een plekje op de lijst, maar dat plan lijkt nu weer van de baan. Andere soorten dreigen de dupe te worden van Trumps klimaatbeleid – zo verdwijnt de habitat van de spitsstaartgors (die broedt in zoutmoerassen in het noordoosten van de VS) in rap tempo – en van olieboringen in kwetsbare leefgebieden. Eind november kondigde de Amerikaanse regering tot ontzetting van milieuorganisaties aan voor het eerst sinds tientallen jaren weer gaan te boren voor de kust van Californië en Florida.
Tot slot, over eagles gesproken: juist de achteruitgang van de Amerikaanse zeearend, de bald eagle, sinds 1782 het nationale symbool van de VS, was in 1973 een van de redenen om de Endangered Species Act in het leven te roepen. Sindsdien ging het beter met de nationale vogel, zodanig zelfs dat hij al een tijd niet meer op de lijst staat. Maar, waarschuwen natuurliefhebbers: als de Endangered Species Act onder druk komt te staan, dan is dat óók nadelig voor de arenden.
Ga naar het hoofdstuk over:
Een medewerker bij een vestiging van vaccinfabrikant Moderna in de Amerikaanse staat Massachusetts.
Foto Nancy Lane/EPA
Zoom in
3De bijl in mrna-vaccins
Begin augustus schrapte het Amerikaanse ministerie van Volksgezondheid 500 miljoen dollar aan financiering voor de ontwikkeling van mrna-vaccins. Eerder dit jaar beëindigde minister Robert F. Kennedy Jr. al een contract van 750 miljoen dollar met fabrikant Moderna voor de ontwikkeling van een mrna-vaccin tegen vogelgriep. Volgens hem laten wetenschappelijke studies zien dat deze vaccins niet effectief beschermen tegen luchtweginfecties. Dit klopt niet, de coronavaccins beschermen juist uitzonderlijk goed tegen ziekte en overlijden aan Covid-19, maar minder goed tegen het oplopen van het virus – dit zie je ook bij de bestaande (niet-mrna) vaccins tegen griep.
Daarmee gaat de stekker uit 22 onderzoeksprojecten naar mrna-vaccins binnen Barda, het overheidsorgaan dat medische oplossingen ontwikkelt voor rampen die de volksgezondheid treffen, zoals pandemieën en infectieziekten. Het gaat om contracten en samenwerkingen met de Emory Universiteit, met een organisatie die goedkope vaccins ontwikkelt tegen dodelijke infectieziekten in armere landen, met farmaceutische bedrijven zoals Pfizer en Moderna en met kleinere biotechbedrijven.
Het ministerie wil zich richten op vaccins op basis van onschadelijk gemaakte virussen en vaccintypes die, volgens Kennedy, veiliger zijn en die „zelfs effectief blijven als virussen muteren”.
„Hiermee voeren ze een van de beste wapens af die we hebben om pandemische bedreigingen te kunnen verslaan”, zegt Peter Jay Hotez, kinderarts, vaccinwetenschapper, en hoofd van het nationale instituut voor tropische geneeskunde van de Baylor universiteit in Houston, Texas. „De kracht van de mrna-technologie is dat je er heel snel een vaccin tegen een nieuwe ziekteverwekker mee kunt maken. Veel sneller dan met geïnactiveerde virussen.”
Dat bleek wel tijdens de pandemie, toen dankzij de mrna-technologie razendsnel vaccins tegen het coronavirus worden gemaakt. Die snelheid overviel sommige mensen, maar achter de schermen waren wetenschappers al 40 jaar bezig om deze technologie te ontwikkelen. In 2023 kregen de grondleggers daar de Nobelprijs voor Geneeskunde voor.
De techniek is veelbelovend: er zijn niet alleen snel vaccins tegen allerlei infectieziekten mee te maken, zoals hiv, ebola, zika, vogelgriep. Maar ook mrna-vaccins tegen kanker, genetische aandoeningen en auto-immuunziektes worden onderzocht.
„Het maakt de VS kwetsbaar voor drie bedreigingen die we de komende jaren zullen zien: nieuwe pandemische luchtwegziekten, zoals de volgende griep of een volgend coronavirus; opkomende ziektes die door muggen en teken worden overgedragen; en de biowapens die nu mogelijk worden ontwikkeld door buitenlandse mogendheden”, zegt Hotez. „Onze belangrijkste tegenmaatregel is nu van tafel af. Het is volledig zelfdestructief. En het beschadigt Amerikaanse innovatie.”
Het wantrouwen beperkt zich niet tot mrna-vaccins. Kennedy, die al twintig jaar misinformatie over het nut en de veiligheid van vaccins verspreidt, verving de meeste experts van de CDC (de Amerikaanse evenknie van het RIVM) op het gebied van infectieziekten en vaccins, waaronder die in de vaccinadviescommissie ACIP, door mensen met andere achtergronden en eenzelfde vaccin-sceptische blik. Eind november trok de CDC de uitspraak dat „vaccins geen autisme veroorzaken” in: dat is volgens de nieuwe commissies „niet op wetenschap gebaseerd”, ondanks decennia aan bewijs van het tegendeel.
Het ondermijnt het publieke vertrouwen in geneeskunde en wetenschappelijk onderzoek en de volksgezondheid: de vaccinatiegraad in de VS daalt al jaren. Hotez: „Mazelen is terug in de VS, kinkhoest komt bijna terug. Het geeft een heel donker beeld van wat er gebeurt.”
Ga naar het hoofdstuk over:
In Brazilië wordt in een autobus een snelle hiv-test uitgevoerd door een instantie die werd gesteund door het de facto opgeheven USAID, het Amerikaanse agentschap voor ontwikkelingssamenwerking.
Foto Getty Images
Zoom in
4Willekeur bij gezondheidsonderzoek
Aan de rand van Nashville, Tennessee, staat het statige, uit rode bakstenen opgetrokken Meharry Medical College, de oudste en grootste zwarte medische opleiding van de Verenigde Staten. De instelling werd 150 jaar geleden opgericht voor studenten die in het destijds extreem gesegregeerde land geen andere kans kregen om te studeren. Inmiddels worden aan Meharry Medical College niet alleen dokters, maar ook tandartsen en allerlei soorten biomedische wetenschappers opgeleid.
Het was een vrijdagavond in maart, herinnert Anil Shanker zich, professor aan Meharry Medical College, toen de federale overheid uit het niets bekendmaakte dat een al dertig jaar lopende beurs aan de instelling „met onmiddellijke ingang” werd stopgezet. Met het geld van de National Institutes of Health (NIH) doet Meharry Medical College al decennia onderzoek naar gezondheidsverschillen: waarom worden sommige mensen onevenredig hard getroffen door bepaalde ziekten, en hoe kan dat verbeterd worden?
„Een paar weken later werden nog zeven van onze lopende beurzen beëindigd”, zegt Shanker, die een aantal van deze onderzoeken leidt. Een aantal beurzen was bedoeld voor de bouw van geavanceerde onderzoeksfaciliteiten, zoals een onderzoekscentrum waar genetisch onderzoek wordt gedaan naar mensen met Afrikaanse voorouders en een moderne faciliteit voor onderzoek naar hiv en aids. Met andere beurzen konden studies worden opgezet naar de genetische overeenkomsten tussen verschillende soorten tumoren en werden trainingsprogramma’s betaald om jonge onderzoekers op te leiden. „De overheid vindt deze projecten kennelijk geldverspilling en niet in lijn met hun Make America Healthy Again-beweging.”
Trump schaarde zich vanaf de eerste dag van zijn tweede ambtstermijn achter de twijfelachtige visies van zijn gezondheidsminister Robert F. Kennedy Jr. Met zijn MAHA-beweging wil Kennedy „Amerika’s voedsel, gezondheid en wetenschappelijke apparaat hervormen” om de „epidemie van chronische ziektes” bij de wortels aan te pakken. Onevenredig veel geld en inspanning gaat sindsdien naar onderzoeken naar de oorzaak van autisme en naar de vraag hoe betrouwbaar vaccins zijn. Verder zou er volgens Kennedy en Trump vooral een hoop overheidsgeld verspíld worden aan zinloos onderzoek. Met het stilleggen van duizenden onderzoeksbeurzen moest daar een einde aan komen. Maar waarom de klappen vielen waar ze vielen, daarover tasten veel onderzoekers nog steeds in het duister. Zo gaan de onderzoeken van de Meharry Medical School helemaal niet over diversiteit, zegt Shanker. „We nemen in onze onderzoeken juist álle bevolkingsgroepen mee.”
Tennessee stapte niet naar de rechter, dus ging Anil Shanker zelf de boer op om te vechten voor zijn gesneuvelde beurzen. „Ik ben allerlei juristen en hoge functionarissen aan hun mouw gaan trekken, bij de overheid, bij de NIH, om ze uit te leggen dat ál onze projecten gewoon passen in de MAHA-missie: we onderzoeken gezondheidsverschillen tussen Amerikanen, we doen fundamenteel onderzoek naar het ontstaan van ziektes, we leiden onderzoekers op. Wat gaat er in vredesnaam in deze mensen om, dat ze denken dat dit geld slecht besteed wordt?”
Wat er in de maanden daarna gebeurde, is kenmerkend voor het ondoorzichtige wetenschapsbeleid van de regering-Trump: het kostte Shanker van maart tot juli voordat de eerste beurs werd teruggegeven. In de maanden daarna volgden nog een aantal beurzen. Wat de doorslag gaf voor die beslissing, en waarom de ene beurs wel en de andere niet? Shanker heeft nog steeds geen idee.
Ga naar het hoofdstuk over:
Lees ook
Amerikaanse universiteiten moeten hun vrijheid kopen
Schrijf je in voor de nieuwsbrief NRC Wetenschap
Op de hoogte van kleine ontdekkingen, wilde theorieën, onverwachte inzichten en alles daar tussenin
Inschrijven
Uitschrijven
Geef cadeau
Deel
Mail de redactie
De journalistieke principes van NRC