Boven de poolcirkel gaat een potentieel dodelijk virus rond onder walvissen, blijkt uit onderzoek met drones. Die zijn voor het eerst ingezet om monsters te verzamelen van de adem van wilde bultruggen, potvissen en vinvissen in het noorden van Noorwegen.
Het luidt volgens de onderzoekers van onder meer King’s College London en Nord University een nieuw tijdperk in van monitoring in het Arctisch gebied. Zo kon nu worden bevestigd dat het zogenoemde cetacean morbillivirus circuleert in de regio. Het virus is wereldwijd in verband gebracht met talrijke massastrandingen van walvissen en dolfijnen. De ziekte is zeer besmettelijk en verspreidt zich gemakkelijk onder dolfijnen, walvissen en bruinvissen. Het virus kan van soort op soort overspringen en zich over oceanen verspreiden, waardoor het een aanzienlijke bedreiging vormt voor zeezoogdieren.
Cruciale inzichten
De studie gebruikte consumentendrones die waren uitgerust met steriele petrischaaltjes. De drones zweefden boven de blaasgaten van de walvissen om ademhalingsdruppels op te vangen. Medeauteur professor Terry Dawson van King’s College London legt uit: “Het bemonsteren van walvisadem met drones is een echte doorbraak. Het stelt ons in staat om ziekteverwekkers bij levende walvissen te monitoren zonder stress of schade toe te brengen en het levert cruciale inzichten op in ziekten binnen snel veranderende Arctische ecosystemen.”
Tussen 2016 en 2025 namen onderzoekers monsters van bultruggen, potvissen en vinvissen in het noordoostelijke deel van de Atlantische Oceaan, waaronder in Noord-Noorwegen, IJsland en Kaapverdië. Naast ademmonsters werden ook huidbiopten en in één geval een orgaanmonster verzameld. Die werden met moleculaire laboratoriumtesten gescreend op virussen, bacteriën en schadelijke stoffen.
Juist in de winter zorgelijk
Het team vond het cetacean morbillivirus, afkomstig van een stam die oorspronkelijk bij dolfijnen voorkwam, bij groepen bultruggen in Noord-Noorwegen, bij een potvis in slechte gezondheid en bij een gestrande griend.
Cetacean morbillivirus is een sterk ziekmakend virus dat walvissen, dolfijnen en bruinvissen infecteert. Het veroorzaakt ernstige schade aan de luchtwegen, het zenuwstelsel en het immuunsysteem en heeft sinds de ontdekking in 1987 meerdere keren massale sterfte veroorzaakt onder walvisachtigen. De bevindingen zijn zorgelijk, omdat juist in de winter walvissen, zeevogels en mensen dicht bij elkaar komen, omdat voedsel schaarser is. Dat vergroot de kans op grote uitbraken.
Daarnaast werden herpesvirussen aangetroffen bij bultruggen in Noorwegen, IJsland en Kaapverdië. Lichtpuntje: er is geen vogelgriep gevonden en ook de bacterie Brucella is niet gedetecteerd. Die laatste is eveneens in verband gebracht met strandingen.
Belang van monitoring
Het onderzoek onderstreept het belang van voortdurende monitoring, omdat ziekteverwekkers zoals het morbillivirus ernstige ziekten kunnen veroorzaken. “De prioriteit voor de toekomst is om deze methoden te blijven gebruiken voor langetermijnmonitoring, zodat we kunnen begrijpen hoe meerdere opkomende stressfactoren de gezondheid van walvissen in de komende jaren zullen beïnvloeden”, besluit Helena Costa, hoofdauteur en verbonden aan Nord University.
We schreven vaker over dit onderwerp, lees bijvoorbeeld ook Wetenschappers hebben zwaar onderschat hoe ongelooflijk ver walvissen zwemmen en Bultruggen beginnen weken eerder aan hun migratie. En dat baart wetenschappers zorgen. Of lees dit artikel: Avontuurlijke bultrugwalvis maakt recordreis en zwemt een derde van de wereld rond, mogelijk op zoek naar liefde.
Uitgelezen? Luister ook eens naar de Scientias Podcast: !