een applaudisserende menigte partijmilitanten beklimt Giorgia Meloni (48) half december een podium in hartje Rome voor een toespraak. De Italiaanse premier, in donkerblauw colbert, wit hemd en spijkerbroek, is de hoofdact op het partijcongres van de Italiaanse radicaal-rechtse regeringspartij Fratelli d’Italia. Tijdens haar meer dan een uur durende speech wisselt ze een beheerste, institutionele toon af met haar kenmerkende rauwe, scherpe toon.
Meloni danst, lacht en pauzeert voor applaus. Tussendoor gaat ze in de aanval. Wie kritiek heeft op haar beleid, krijgt een sneer: de progressieve oppositie, de Italiaanse rechters, de Italiaanse VN-rapporteur voor de Palestijnse gebieden Francesca Albanese en klimaatactivist Greta Thunberg: „Ze viel ons aan, wij staan dus aan de juiste kant van de geschiedenis!” Hilariteit bij de juichende achterban.
De Italiaanse premier heeft een sterk politiek jaar achter de rug. In december speelde ze nog een doorslaggevende rol op de cruciale EU-top over de Russische tegoeden. In eigen land lijkt ze haast onaantastbaar, getuige het partijcongres aan de oevers van de Tiber, dat met meer dan 100.000 bezoekers verspreid over negen dagen uitgroeit tot een massa-evenement. Half bekend Italië komt langs: van politici en magistraten tot journalisten en vakbondslui. Italiaanse sterren uit de wereld van sport, entertainment en tv geven het partijcongres een hoog showbizz-gehalte. Op dit ‘Woodstock’ van de politieke rechterzijde willen velen zich laven aan Meloni’s succes: „Zij vertegenwoordigt Italië op de best mogelijke manier”, zegt voormalig nationaal doelman Gianluigi Buffon, ook te gast.
‘Altijd boze’ Meloni
De politica die als tiener begon bij de jongerenafdeling van de neofascistische partij MSI, is inmiddels ruim drie jaar premier. Haar kabinet is nu al het derde langstlevende van naoorlogs Italië. Haar invloedrijke spindoctor Tommaso Longobardi (34), verantwoordelijk voor acht sociale-mediaplatformen waarop hij in haar naam berichten plaatst, ging zo’n acht jaar geleden voor de politica werken, aangetrokken door het „enorme potentieel dat ik in haar zag”, zegt hij bij een espresso in een chique Romeinse koffiebar. „In die periode haalde Fratelli d’Italia in de peilingen niet meer dan 4 procent, maar Giorgia had al een half miljoen volgers op Facebook. Tijdens mijn sollicitatiegesprek zei ik dat ik haar kon laten ontploffen op de sociale media.”
Tommaso Longobardi en Giorgia Meloni in juni op de G7-top in Alberta, Canada.
Privéfoto Tommaso Longobardi
Zoom in
„Vaak zag je toen alleen haar boze kant”, vervolgt Longobardi. Als haar nieuwe manager digitale communicatie waakte hij over de verbreding en verzachting van Meloni’s imago. In de jaren daarna groeide Fratelli d’Italia gestaag uit tot een brede volkspartij. Met meer dan 30 procent is Broeders van Italië met afstand de grootste partij van het land. En met 43 procent ligt Meloni’s eigen waarderingsscore nog hoger. Haar digital media team bestaat intussen uit vijf medewerkers, die een volle dagtaak hebben aan berichten posten op Facebook (3,9 miljoen volgers) en Instagram (5,2 miljoen volgers).
Meloni’s kabinet staat voor stabiliteit, zegt politiek analist Lorenzo Castellani, verbonden aan de LUISS-universiteit in Rome. Haar coalitiepartners zijn de eveneens radicaal-rechtse Lega-partij van Matteo Salvini en het liberale Forza Italia, de meest gematigde stem. „Meloni houdt de coalitie strak samen, dankzij haar leiderschap maar ook omdat ze op rechts geen uitdagers heeft die haar doen wankelen”, zegt de politicoloog. De centrumlinkse oppositie is bovendien verzwakt en verdeeld.
Meloni’s conservatisme zie je het sterkst in haar buitenlands beleid
Lorenzo Castellani
politicoloog
In Europa vult Meloni een politieke leegte. Terwijl Frankrijk ten prooi viel aan politieke instabiliteit, kampt de Duitse bondskanselier Friedrich Merz met oprukkende die hem verzwakken. Castellani: „Het maakt van Meloni een van de van de Europese Commissievoorzitter Ursula von der Leyen.” Hoewel Italië de nummer drie is in de EU wat betreft economie en inwonersaantal, lag zo’n prominente politieke rol voor Meloni allerminst voor de hand.
Het wantrouwen in Brussel jegens haar als telg van de neofascistische beweging was in eerste instantie groot. Maar Von der Leyen ontdooide toen Meloni zich pragmatisch in plaats van dogmatisch opstelde, en zowel de NAVO als de EU omarmde. „Meloni’s conservatisme zie je het sterkst in haar buitenlands beleid”, zegt Castellani. „Daar geldt dat de eerste taak van een overheid niet is om de wereld te veranderen, maar te voorkomen dat de veranderingen in de wereld de toestand in eigen land verslechteren.” De Italiaanse premier kiest niet voor bijvoorbeeld door zich openlijk aan de zijde van de tegendraadse Hongaarse premier Viktor Orbán te scharen. Ze zou het zich niet kunnen veroorloven, daarvoor hangt Italië veel te sterk aan Europa.
Die voorzichtige strategie werpt in Europa vruchten af. Met haar partijgenoot Raffaele Fitto als uitvoerend vicevoorzitter van de Europese Commissie is Meloni in staat om strategische dossiers mee te sturen en te controleren, zegt Castellani: „Politici als Meloni en Fitto slaagden erin een nieuwe, conservatieve Europese visie te lanceren, die gematigder is en verder afstaat van de excessen van Viktor Orbán of de Franse Marine Le Pen.”
Lees ook
Hoe Giorgia Meloni een niet te missen factor in Europa werd
‘Kingmaker van de Europese top’
Haar grootste politieke successen van afgelopen jaar zijn migratie in Italië en het Euroclear-dossier in Europa. De Italiaanse premier creëerde de perceptie dat zij het aantal boten met irreguliere migranten richting Italië drastisch heeft teruggedrongen. Of dat ook klopt hangt af van de periode waarmee je het vergelijkt, want een tijdsindicatie geeft Meloni niet. Tegelijk geldt haar strenge migratiebeleid inmiddels wel als de mainstream in Europa, waar Meloni profiteert van de ruk naar rechts die het politieke centrum heeft gemaakt.
De Euroclear-saga gaf haar de kans een politieke zege te behalen op Duitsland, traditioneel leidinggevend in de EU. De Duitse bondskanselier Merz was een groot voorstander van het plan om bevroren Russische tegoeden te gebruiken voor een lening aan Oekraïne. Het controversiële idee stuitte maandenlang op fel verzet van België, de thuisbasis van het Brusselse effectenhuis Euroclear. Dankzij de steun van Italië dwong de Belgische premier Bart De Wever te elfder ure een alternatief plan af om Kyiv te helpen met een klassieke Europese lening – de Russische tegoeden bleven buiten schot.
Lees ook
Merz en Von der Leyen wilden Russische tegoeden inzetten voor Oekraïne. Tijdens de EU-top glipte dat plan uit hun handen
Giorgia Meloni was „de kingmaker van de Europese top”, schrijft Politico. Ze overtuigde de Franse president Emmanuel Macron om de herstelleningen met Euroclear-geld te weigeren. Een belangrijke motivatie van Rome om van de Russische miljarden af te blijven, was de vrees dat Moskou uit vergelding de tegoeden van westerse bedrijven in Rusland in beslag zou nemen. Italiaanse ondernemingen hebben daar volgens cijfers van het Kyiv School of Economics Institute voor ongeveer 15 miljard dollar (12,8 miljard euro) aan tegoeden.
Steun blijven bieden aan Oekraïne wordt zo voor de Italiaanse premier steeds meer balanceren op een slap koord. Eigen troepen sturen sluit ze uit, in tegenstelling tot Londen en Parijs. Hoewel ze een Oekraïne-medestander van het eerste uur is, kan Meloni niet anders dan rekening houden met groeiende oorlogsmoeheid in eigen land. Dat bedrijven in Italië (overigens ook in Frankrijk) terug willen naar Rusland, een belangrijke afzetmarkt voor luxeproducten, is een economische realiteit die zij moeilijk kan negeren. En vicepremier Salvini van de pro-Russische Lega-partij zet haar verder onder druk.
‘A fantastic leader and person’
Last but certainly not least is er Donald Trump. De Amerikaanse president wil de komende maanden vrede afdwingen tussen Rusland en Oekraïne, op tijd voor de Amerikaanse midterm-verkiezingen van november. Een megalening voor Oekraïne, met Russische tegoeden, zou Poetin woest hebben gemaakt, en door Trump zijn beschouwd als een hinderpaal voor zijn vredesplan. „Dat Meloni dit wist af te wenden, versterkt haar rol als brugfiguur tussen Europa en de VS”, vindt politicoloog Castellani. Fratelli d’Italia pakt graag uit met Trumps lofzangen op Meloni, die hij als „a fantastic leader and person” omschrijft.
Haar uitstekende relatie met Trump leverde Meloni wél bitter weinig op in de saga rond de Amerikaanse invoerheffingen op Europese producten. Dertien grote Italiaanse pastaproducenten dreigen het slachtoffer te worden van een ‘pastataks’ van bijna 107 procent, omdat de Amerikaanse overheid hen van dumping (te goedkoop verkopen) verdenkt. Een definitieve beslissing wordt begin 2026 verwacht.
Toch wringt Giorgia Meloni zich in bochten om Trump niet te schofferen. Niet alleen uit politiek opportunisme, ook vanuit verwantschap met de Amerikaanse president en zijn ‘Make America Great Again’-ideologie. In eigen land vaart Meloni met haar ‘Eerst de Italianen’-agenda een vergelijkbare koers. Hoe pragmatisch zij ook is op het Europese toneel, in Italië geeft Meloni op ideologisch-identitair vlak geen duimbreed toe. Zij en haar partijgenoten trekken fel van leer tegen wat zij omschrijven als de „ van hun politieke tegenstanders.
Giorgia Meloni maakt een selfie-video tijdens het partijcongres in Rome.
Foto Roberto Monaldo/AP
Zoom in
Discohit ‘Io sono Giorgia‘
Het blijft niet bij woorden. Lhbti’ers hadden het al niet makkelijk in Italië, en daar kwam bij dat lesbische gezinnen in 2023 een brief ontvingen waarin stond dat het ouderschap van de moeder die niet van het kind was bevallen, zou worden aangevochten. Uit vrees dat kinderen worden ‘‘, heeft Italië geen verplichte relationele en seksuele vorming op school – uitzonderlijk in Europa. Begin december vierden Fratelli d’Italia en Lega de verdere inperking van voorlichting op school nog als een politieke zege – in een land waar gendergerelateerd geweld wijdverspreid is en gemiddeld elke drie dagen een vrouw wordt vermoord.
Maatregelen die indruisen tegen inclusiviteit en de omarming van diversiteit presenteert Fratelli d’Italia als het zegevieren van „gezond verstand”. Volgens politieke tegenstanders schuilt precies hierin het radicaal-rechtse, oerconservatieve karakter van de partij met verre wortels in het fascisme, een autoritaire ideologie die het klassieke gezinsmodel verheerlijkte onder het motto „God, gezin en vaderland”.
Giorgia Meloni verborg haar mening nooit, zegt haar manager digitale communicatie Longobardi. „In 2019 scandeerde ze op het plein van Sint-Jan van Lateranen in Rome ‘Ik ben Giorgia! Ik ben een vrouw, een moeder, Italiaanse! Ik ben christen, en dat nemen jullie mij niet af!’”
Haar communicatiestrategie slaat aan, omdat er niet zo bijster veel strategie achter zit. Giorgia zegt wat ze denkt. Ze is erg direct.
Tommaso Longobardi
spindoctor Meloni
Longobardi voelde meteen dat er muziek in zat. Twee jonge Italiaanse dj’s vonden dat ook en maakten een discoversie van Meloni’s schreeuwerige speech om de draak ermee te steken. „Maar het discodeuntje ‘Io sono Giorgia’ bleek een oorworm”, grinnikt Longobardi. „Maandenlang neurieden jongeren, die je met politieke campagnes moeilijk bereikt, het mee. Voor ons was die hit pure politieke propaganda en een schot in de roos.” Als iets Meloni kenmerkt, is het volgens hem haar rechtlijnigheid. „Haar communicatiestrategie slaat aan, omdat er niet zo bijster veel strategie achter zit. Giorgia zegt wat ze denkt. Ze is erg direct.”
Ze kweekte ook een dikke huid – hard nodig om als vrouw mee te draaien in de machowereld van de Italiaanse en de Europese toppolitiek. Als eerste vrouwelijke Italiaanse premier wordt Meloni harder aangepakt dan menig mannelijk politicus, meent haar digitale-communicatiemanager. „Tegenstanders spelen véél makkelijker ‘op de vrouw’. Zo krijgt ze veel kritiek als ze haar jonge dochter Ginevra meeneemt op dienstreis. Maar als ze haar dochtertje thuislaat, is ze volgens sommigen vast ook een slechte moeder.”
Geef cadeau
Deel
Mail de redactie
De journalistieke principes van NRC