EPAAndrej Babis tijdens de campagne

NOS Nieuws•vandaag, 07:41

  • Chiem Balduk

    correspondent Midden-Europa

  • Chiem Balduk

    correspondent Midden-Europa

In Tsjechië wordt vandaag en morgen gestemd voor een nieuw parlement. Een oude bekende, de populistische oud-premier Andrej Babis, gaat met zijn oppositiepartij ANO ruim aan kop in de peilingen. Zijn beloftes: belastingen omlaag, klimaatmaatregelen van tafel en minder militaire steun aan Oekraïne.

Om dat waar te maken, is Babis waarschijnlijk afhankelijk van radicale partijen op de flanken. Zowel het radicaal-linkse Stacilo als de radicaal-rechtse SPD lijkt te groeien. De SPD eist referenda over het EU- en NAVO-lidmaatschap en wil Oekraïense vluchtelingen het land uit zetten. Mede hierom volgen buurlanden, én Oekraïne, de verkiezingen met spanning.

Op zijn afsluitende campagne-evenement wuift Babis vragen over zijn Oekraïnestandpunt weg. “Jullie journalisten vragen altijd hetzelfde”, zegt hij tegen de NOS. “Natuurlijk steun ik Oekraïne, maar op dit moment verdienen sommige mensen miljarden euro’s over de rug van Oekraïners.”

Op het podium haalt hij uit naar de “luie” buitenlandse journalisten, die hem “altijd alleen maar naar Rusland en Poetin vragen”. Babis verzekert de kiezers ervan dat hij niet pro-Russisch is. Daarna steekt hij een tirade af tegen de “socialisten en groene gekken in Brussel”. Gejuich bij zijn aanhangers, die Trumpiaans-rode petjes dragen met de tekst ‘sterk Tsjechië’.

Alles duurder

Tsjechië wordt sinds 2021 geregeerd door een coalitie van vijf (en later vier) middenpartijen, die zijn verenigd in hun afkeer van Babis. Onder leiding van premier Fiala stapte Tsjechië van het Russische gas af, werden honderdduizenden Oekraïners opgevangen en werd de begroting op orde gebracht. Dat ging gepaard met bezuinigingen, waarvoor met name Fiala’s Spolu-partij wordt afgestraft.

AFPPremier Fiala (Spolu) voert campagne op de thema’s vrijheid en veiligheid en door te waarschuwen voor teloorgang van de democratie onder Babis

“Alles is duurder geworden, maar mijn inkomsten zijn hetzelfde gebleven”, verzucht bouwvakker Marek Kasperan op een terras in het provinciestadje Chrudim. De schuld ligt deels bij de Oekraïners, zegt hij. “Zij zijn goedkoper dan wij. En als de oorlog voorbij is, blijven ze. Dus het is lastig voor ons.”

Tsjechië vangt per hoofd van de bevolking de meeste Oekraïners op. De opvang is eigenlijk een succesverhaal: 70 procent van de vluchtelingen heeft een baan gevonden, vooral in sectoren waar tekorten bestonden. Volgens de regering leveren de Oekraïners meer op dan de opvang kost. Maar daar heeft bouwvakker Kasperan geen boodschap aan.

Pragmatische zakenman

Babis sloot zijn campagne af in een buitenwijk van Praag. Met springkussens voor kinderen, kosteloze medische checks voor ouderen en koffie voor de rest. De aanhangers vertrouwen Babis vooral vanwege zijn economische plannen. “Hij wil van alles een beetje doen, dat vind ik goed”, zegt Katarina uit Praag.

Babis belooft inderdaad veel: lagere belastingen en energierekeningen, hogere salarissen en eerder met pensioen. Over de haal- en betaalbaarheid twijfelt kiezer Paul Traub niet. “Hij komt tenminste met ideeën. De huidige regering breekt alleen af.”

De rijke zakenman Babis wil het land leiden als een bedrijf, zegt Anna Shavit, onderzoeker aan de Karelsuniversiteit en eerder actief in Babis’ campagneteam. “Dat pragmatisme wordt gewaardeerd.” Over belangenverstrengeling en slepende corruptiezaken maakt kiezer Michal zich geen zorgen. “Als premier verdient hij minder dan als CEO, dus ik geloof juist dat hij dit uit overtuiging doet.”

Impasse

Babis laat zich niet leiden door een duidelijke ideologie. Waar zijn partij eerder op Europees vlak tot de liberalen hoorde, behoort ANO nu tot de rechts-radicale fractie van Wilders, Le Pen en Weidel. Toch gaat hij niet zo ver als de Hongaarse premier Orbán of de Slowaakse buurman Fico. “Hij richt zich echt op het Westen, maar wil ook de pro-Russische kiezers trekken”, zegt Shavit, die hem eerder een Trumpist noemt.

De onderzoeker raadt ‘Brussel’ aan om Babis niet te isoleren. “Als de EU niet open voor hem staat, kan hij in de andere hoek worden gedreven.”

AFPEen bijeenkomst van de rechts-radicale Europese fractie Patriotten voor Europa, met Le Pen (l), Wilders (m) en Babis (r)

De stemlokalen sluiten morgen om 14.00 uur. Daarna zal blijken van welke coalitiepartners Babis afhankelijk zal zijn. Vervolgens worden de schijnwerpers gericht op president Pavel, die de keuze voor een regering en premier niet automatisch accepteert. Zo kunnen de belangenverstrengelingen van Babis een mogelijk obstakel zijn, net als ministers die voor een EU- of NAVO-referendum zijn.

Daarnaast speelt nog mee dat de huidige regeringspartijen een zeer ruime meerderheid in de senaat hebben. Dat maakt ingrijpende hervormingen, zoals in Hongarije en Slowakije, lastiger. De kans is groot dat het gepolariseerde Tsjechië voor lange tijd in een politieke impasse belandt. En dat wil geen enkele kiezer.

Wat brengen de verkiezingen Tsjechië?