EPA, ANP/Jack Guez, ANP

NOS Nieuws•vandaag, 12:49

  • Roeland Müller

    verslaggever Economie

  • Roeland Müller

    verslaggever Economie

Voor pensioenfondsen is het moeilijk om het iedereen naar de zin te maken. Enerzijds moeten ze ons pensioengeld bewaken en laten groeien door middel van beleggingen. Anderzijds voelen ze de druk vanuit de samenleving om alleen geld te steken in zaken die deugen.

Zo bleek afgelopen week dat ABP alle aandelen Caterpillar had verkocht. Dat Amerikaanse bedrijf levert omstreden bulldozers aan het Israëlische leger.

Wanneer gaat goed doen ten koste van goed verdienen en andersom? Of kan het allebei? Vier vragen over pensioenfondsen en ethisch beleggen.

Goed beleggen. Wat houdt dat in?

Pensioenfondsen zijn de ultieme langetermijnbeleggers. Ze wijzigen niet snel van koers. Maar Europa verplicht bedrijven, ook financiële instellingen als pensioenfondsen, om duidelijk te maken wat de effecten zijn van hun activiteiten op mens en milieu.

Dat gaat om directe én directe impact, dus pensioenfondsen moeten ook verantwoorden in welke bedrijven ze beleggen. Zo geeft Pensioenfonds Metaal & Techniek (PMT) scores aan bedrijven op het gebied van energietransitie, biodiversiteit en mensenrechten. “Bedrijven die onvoldoende presteren op één van deze thema’s worden uitgesloten, ongeacht hun totaalscore”, laat PMT weten.

Pensioenspaarders vragen daar ook om, zegt het ambtenarenpensioenfonds ABP: “We beleggen niet meer in elk bedrijf maar maken een mand van bedrijven die aan onze minimale criteria voldoen”, staat in het beleggingsbeleid. Dat is logisch, vindt Bas Werker van pensioen-kennisinstituut Netspar en hoogleraar economie aan de Tilburg University. “Als je in 5000 bedrijven belegt, kun je niet volhouden dat je ze allemaal volgt.”

Wat betekent dat precies?

Concreet betekent het dat pensioenfondsen selectiever zijn geworden in welke bedrijven ze wel en niet beleggen. Zo namen verschillende pensioenfondsen eerder dit jaar afscheid van Tesla, Meta (Facebook, Instagram, WhatsApp) en Alphabet (Google) vanwege onvrede met hoe de bedrijven worden geleid, zoals het hoge salaris van Tesla-topman Elon Musk.

De onlangs door ABP verkochte aandelen Caterpillar hadden een waarde van 387 miljoen euro. Het bedrijf staat al jaren onder druk vanwege zijn bulldozers, die Israël gebruikt om Palestijnse gebieden te verwoesten. ABP gaat nooit in op specifieke aan- of verkopen, maar vorig jaar waarschuwde de VN Caterpillar dat als het de leveringen aan Israël niet stopt, het bedrijf zich mogelijk schuldig maakt aan mensenrechtenschendingen.

Een vergelijkbare waarschuwing gaf de VN over het Duitse bedrijf Rheinmetall, dat wapens produceert. Daarin heeft ABP wel aandelen, ter waarde van 196 miljoen euro.

Soms huren pensioenfondsen een vermogensbeheerder in voor een deel van de beleggingen. Zo zette PFZW (Zorg&Welzijn) tot voor kort Blackrock in, maar die samenwerking is gestopt. De grootste vermogensbeheerder van de wereld wil zich niet langer formeel verbinden aan duurzaamheidsdoelstellingen. Ook Pensioenfonds Metalektro (PME) overweegt met Blackrock te breken.

Verandert dat iets?

Met ruim 1700 miljard aan belegd vermogen zijn de Nederlandse pensioenfondsen een factor van betekenis in de wereldwijde financiële wereld. Vooral ABP is met bijna met 524 miljard euro een belangrijke speler. Het ambtenarenfonds belegt in aandelen van beursgenoteerde bedrijven wereldwijd. Ook het fonds voor zorgmedewerkers (PFZW) legt gewicht in de schaal.

Eerder stopte het Noorse staatsfonds met Caterpillar. Dit fonds belegt de olieverdiensten van Noorwegen. Het bevat meer geld dat alle Nederlandse pensioenfondsen bij elkaar. De Amerikaanse regering reageerde boos en eiste een gesprek met de Noorse overheid.

Toch zegt dat niet dat er iets verandert. “Het aantal aandelen verandert niet. Als je ze verkoopt, koopt iemand anders ze weer”, zegt Bas Werker van Netspar. “Misschien is het wel een geschikte manier om discussie uit te lokken. Tegelijk verlies je ook mogelijkheid om het rechtstreekse gesprek aan te gaan met het bedrijf.”

Gaat dat niet ten koste van de pensioenuitkering?

De beweging van de Nederlandse pensioenfondsen staat in contrast met de druk die Amerikaanse vermogensbeheerders tegenwoordig voelen om duurzaamheidsbeleid los te laten. Deze vermogensbeheerders worden bedreigd met rechtszaken, waarbij de aanklager wijst op de wettelijke verplichting voor deze financiële instellingen om een maximaal rendement te halen voor hun klanten.

Volgens pensioenfonds ABP hoeven rendement en duurzaam beleggen elkaar niet te bijten: “De manier waarop we beleggen, dient te zorgen voor goed rendement en tegelijk maatschappelijk verantwoord te zijn.”

Volgens econoom Werker zijn Nederlandse pensioenfondsen net zo goed wettelijk verplicht om voor een goed pensioen te zorgen. “Ethisch beleggen is niet per definitie slecht of goed voor rendement. Het zou natuurlijk kunnen dat je een hoog rendement misloopt omdat je een bedrijf uitsluit, maar als die firma door alle kritiek omvalt, dan zit je toch goed.”