Het gaat om een foto van roddelblad Privé. Op de voorpagina is te zien hoe prinses Alexia bij zanger Antoon in de auto stapt. Waar de een de foto bekijkt en het als stof om te roddelen ziet, is er ook een groep mensen die kritisch is op het feit dat de beelden zijn gepubliceerd. Zij vragen zich af of dit wel mag.

Mediacode

“De hoofdregel is dat er geen publicaties plaatsvinden over aangelegenheden in de privésfeer”, vertelt advocaat mediarecht Benjamin van Werven over de mediacode die sinds 2005 wordt gehanteerd bij publicaties over het Koninklijk Huis.

De richtlijn werd toen – naar aanleiding van een dagvaarding die, de toen nog, prins Willem-Alexander en prinses Máxima in 2003 naar Privé stuurde – opgesteld door de Nederlandse Rijksvoorlichtingsdienst (RVD).

Onderscheid tussen werk en privé

“Hierin wordt een onderscheid gemaakt tussen publicaties over officiële werkbezoeken en privé-aangelegenheden”, gaat Van Werven verder. In de code wordt dus omschreven op welke manier, waarover en in welke gevallen de media informatie over het Koninklijk Huis mag delen, en wanneer niet.

Belangrijke regel is dus dat de familie ‘met rust wordt gelaten’ als ze niet aan het werk zijn. “Maar er is wel een uitzondering, namelijk als er sprake is van een calamiteit”, zegt de advocaat.

‘Ze is de reserve koningin’

Houdt de media zich niet aan die richtlijnen, dan zijn er sancties. “Overtreding zou kunnen resulteren in bijvoorbeeld niet meer aanwezig mogen zijn bij officiële persmomenten”, legt Van Werven uit. Met die informatie in het achterhoofd besloot het blad Privé toch om de vrijetijdsfoto van de prinses en zanger Antoon te delen met het publiek.

Dat was nodig, redeneerde de hoofdredacteur Evert Santegoeds in het televisieprogramma Shownieuws: “Ze is de ‘reserve koningin'”, zei hij. Met andere woorden: mochten de koning én troonopvolgster prinses Amalia toevallig allebei overlijden, dan wordt dit onze koningin. En dus is het volgens het blad van nationaal belang dat mensen weten met wie prinses Alexia omgaat.

Vrijheid van meningsuiting

Kan het Koningshuis, behalve het blad weren bij officiële persmomenten, hier verder iets tegen doen? “De mediacode is een regeling van de RVD, maar het is geen wettelijke regeling”, legt de advocaat uit. “Dus je kan niet naar de rechter voor een overtreding van de code. Het staat los van de wet en de vrijheid van meningsuiting, zoals die in de wet is voorgesteld.”

De vrijheid om over een bepaald onderwerp te publiceren weegt in dit geval dus zwaarder, kan Van Werven vertellen. “Er is een grotere vrijheid om te publiceren op basis van die instrumenten, dan op basis van de mediacode.” En dat geldt voor zowel Nederland als Europa. “Het is vastgesteld in de Grondwet en het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens.”

‘Die zaak was anders’

Toch zijn er gevallen waarin rechters journalisten wél op de vingers hebben getikt voor het vastleggen en daarna publiceren van privémomenten. In 2009 bijvoorbeeld, toen besloot een rechter dat foto’s van een minderjarige Amalia op het strand onrechtmatig waren.

“Die zaak was anders”, reageert de advocaat. “Het ging om een strandbezoek waar weinig ‘need to know’ is voor het publiek om daarover geïnformeerd te worden. Dat was meer ‘entertaining’.” In het geval van Alexia gaat het om een ‘mogelijke toetreding van iemand tot het Koninklijk Huis, of in ieder geval om een relatie’, zegt Van Werven net als hoofdredacteur Santegoeds.