Jullie vragen worden beantwoord door cybercrime-expert Dave Maasland.

1. Hoe herken ik spoofing?

Het is soms ontzettend lastig om in eerste instantie te herkennen of een telefoontje nep is, begint Maasland. “Als je het hebt over spoofing, dan spreek je eigenlijk van een technisch hulpmiddel dat ervoor zorgt dat het net lijkt alsof je door de bank gebeld wordt.”

“Het unieke kenmerk van spoofing is dat het dus soms daadwerkelijk lijkt alsof het gaat om het nummer van de Rabobank of een andere instantie”, legt hij uit. Oplichters laten dan via een techniek een ander nummer op je display zien. Dat is op zichzelf niet strafbaar, al is het oplichten dat natuurlijk wel.

Spoofing is eigenlijk vaak te herkennen aan de manier waarop het gesprek verloopt, gaat Maasland verder. “Je krijgt het telefoontje vaak onverwacht. Vervolgens is de tactiek bijna altijd hetzelfde: er moet nu iets moet gebeuren, want er is aan de hand”, legt hij uit.

De tactiek is bijna altijd hetzelfde: er moet nu iets moet gebeuren, want er is aan de hand

cybercrime-expert Dave Maasland

Oplichters creëren hiermee een gevoel van urgentie, vertelt hij. “Als laatst proberen oplichters je te dwingen om actie te ondernemen. Je moet daadwerkelijk iets doen in zo’n gesprek. Je moet bijvoorbeeld een code doorgeven of andere persoonlijke informatie afgeven. Het is vooral deze combinatie van deze stappen dat verraadt dat het om spoofing gaat.”

Ook buitenlandse nummers kunnen een signaal zijn, al is het natuurlijk wel afhankelijk van je band met het land dat er staat. Ken je niemand of heb je niks met het land waaruit wordt gebeld, dan kan je er vanuit gaan dat het verdacht is.

2. Hoe komen oplichters aan mijn telefoonnummer?

Oplichters kunnen op drie manieren aan je telefoonnummer komen, vertelt Maasland. “In sommige gevallen staat ons nummer gewoon op het internet. Hierbij kun je denken aan mensen die op LinkedIn hun 06-nummer hebben staan of op een andere plek hun nummer ooit hebben achtergelaten waar het zichtbaar is.”

Een ander manier waarop oplichters telefoonnummers buit maken is via datalekken. “Dit is een veelvoorkomend probleem. Als een webshop onze telefoonnummers opslaat en gehackt wordt, dan komen die op straat te liggen.”

Als laatste en volgens Maasland niet onvoorstelbaar, is dat iemand intern meewerkt aan de criminele activiteiten. “Het gebeurt weleens dat iemand die bij banken of callcenters werkt, telefoonnummers doorstuurt. Tijdens de coronaperiode zagen we dat heel veel mensen toegang hadden tot die GGD-systemen en ook daar werd misbruik gemaakt van persoonsgegevens.”

“We zien dat het hacken van bedrijven en organisaties met name leidt tot het lekken van 06-nummers.” Maar daar blijft het niet bij. “Er zit ook vaak andere informatie bij zoals je leeftijd of je adres. Op online marktplaatsen worden dit soort lijsten met gestolen persoonsgegevens aangeboden door criminelen”, legt hij uit.

Er zijn criminele bendes actief die geld verdienen aan het verkopen van gestolen persoonsgegevens en het maken van lijsten. “Via social media worden jongeren verleid met mooie kleren en sneakers om deel te nemen aan ‘de F-game’, wat fraudespelletje betekent”, vertelt Maasland.

In de afgelopen jaren zijn vaker van dit soort bendes opgerold die vanuit een vakantiehuisje neptelefoontjes pleegden, weet hij. “Criminele bendes bereiden jongeren voor met belscripts zodat ze precies weten wat ze moeten zeggen om mensen op te lichten. Dit is geen spelletje, maar een vorm van georganiseerde misdaad.”

3. Heeft het zin een nieuw telefoonnummer te nemen?

Maasland: “Op korte termijn wel, omdat je telefoonnummer niet zo snel weer gevonden wordt. Maar op langere termijn eigenlijk niet. Het is veel verstandiger om te proberen jezelf weerbaar te maken tegen spoofing.”

“Weet wanneer je moet ophangen en weet dat je mensen om je heen hebt waar je af toe naar toe kunt bellen om advies te vragen. Want de kans dat jouw telefoonnummer toch een keer ergens wordt gebruikt die is natuurlijk aanwezig.”

Dave Maasland is cybercrime-expert4. Hoe kan ik ervoor zorgen dat ik geen neptelefoontjes meer krijg?

Helaas kun je niets doen om ervoor te zorgen dat je geen neptelefoontjes krijgt, vertelt Maasland, het is onderdeel geworden van de dagelijkse realiteit. “Het is onmogelijk om geen digitale voetafdruk achter te laten.”

“Er komen wel steeds meer manieren om onbekende nummers te blokkeren”, voegt hij daaraan toe. “Tegenwoordig hebben Androids en iPhones een soort automatische voicemail-assistent die een onbekend nummer doorzet naar de voicemail. De beller moet dus eerst een boodschap inspreken voordat hij of zij iemand te spreken krijgt.”

“Doe vooral een melding bij de Fraudehelpdesk”, adviseert Maasland. “Zij kunnen anderen weer waarschuwen voor onder andere neptelefoontjes.”

5. Wat doen providers om spoofing tegen te gaan?

Er gebeurt gelukkig steeds meer, zegt Maasland. “Er zijn zwarte lijsten van nummers die men probeert bij te houden om een beeld te krijgen van wie dit soort praktijken pleegt. Er wordt ook steeds vaker samengewerkt tussen banken en providers om te kijken of ze informatie kunnen delen zonder de privacy daarmee te schaden.”

“Ook wordt er geëxperimenteerd met kunstmatige intelligentie om neptelefoontjes te herkennen. Natuurlijk is die balans best wel moeilijk, want je moet ook de privacy kunnen waarborgen van dit soort klanten, maar het staat zeker hoog op de agenda.”

6. Waarom kan een telefoonnummer niet gekoppeld worden aan een paspoort?

Dave Maasland denkt niet dat dit oplossing is om daders sneller te identificeren. “Er zitten nu eenmaal zwakke plekken in de manieren waarop we bellen en met elkaar communiceren, omdat telecommunicatiesystemen tientallen jaren geleden zijn ontworpen. Maar daar wordt dus aan gewerkt.”

“Ik denk dat we er daarom op langere termijn meer aan hebben om het bellen veiliger te maken dan dit soort zaken te doen waar gewoon ook nog een grote privacyfactor aan zit”, zegt hij tot slot.