‘Een vader als conrector, lijkt je dat niet cool, Daddy… Cool?” Muziekleraar Edwin, die door zijn verkrampte gedrag ‘de kringspier’ wordt genoemd, zit met zijn dochter in de auto naar school. „Zeg. Dat. Nooit. Meer.”, antwoordt ze op een ijzige toon die al in de eerste minuten van de melige komedie Straf de situatie op scherp zet. Edwin wil cool zijn en hij heeft ambitie, maar zijn nerveuze aard staat alles in de weg. Is hij nu ook het laatste restje respect van zijn dochter verloren?
Edwin is het pispaaltje van de hele school, zowel onder collega’s als bij scholieren. Dat ontspoort totaal als er een nieuwe leerling in de klas komt die vanaf dag 1 prooi ruikt, en Edwins strapatsen uploadt op een populair sociaal mediakanaal. Met behulp van de gymleraar en diens eeuwige stagiair zint Edwin op wraak. Het drietal wordt gespeeld door Vliegende panter Rutger de Bekker, komisch acteur Ruben van der Meer en stand-up comedian Sezgin Güleç die met hun lome humor op de lachspieren werken.
„Edwin is een cringelord, maar we houden van hem. We houden van dat soort stennis en ongemak”, vertellen filmmakers Merijn Scholte Albers (1989) en Tobias Smeets (1987) in een videogesprek. Deze week komt hun speelfilmdebuut Straf uit, losjes gebaseerd op hun afstudeerfilm Schoolfeest (2010). In Straf draait alles om kwelgeesten, treiteraars en etterbakjes.
Mastermovies
Het duo kent elkaar van de filmopleiding van de Hogeschool van de Kunsten Utrecht. Scholte Albers was in die tijd al een soort cultfiguur. Samen met jeugdvriend Paul Huig runde hij namelijk de pre-YouTube-website Mastermovies, waarop ze furore maakten met zogenaamde fandubs: voice-overs met eigen teksten bij beroemde filmscènes. Hele schoolpleinen kenden die lollige stemmetjes uit hun hoofd. Vanaf de academie kwam Smeets erbij als camerapersoon voor live action-filmpjes over politieagenten Sjon en Hans. Ook na school bleven de cinefielen samenwerken. Hun korte film Gratis (2016) – over een relatie die op de klippen loopt als het stel een minuut gratis winkelen wint – kreeg een Gouden Kalf. Daarnaast heeft Scholte Albers met muzikant Harm Coolen internationaal succes met elektronisch muziekduo Weval.
Lees ook
Lees ook: De recensie van het album ‘Remember’ van Weval
De vraag ligt natuurlijk voor de hand: waren ze zelf van die pestkoppen? Hooguit meelopers zeggen ze zelf. Scholte Albers: „Mijn ouders waren vroeger docent, en mijn moeder zei ooit: ‘Er hoeft maar één rotte appel in je klas te zitten en dan is je hele jaar verpest.’ Dat was het vonkje voor het verhaal van onze afstudeerfilm.” Smeets: „Leraren zelf doen daar overigens ook niet voor onder. De school is een jungle en de docentenkamer een apenrots. Ik heb nog contact met een leraar van mijn middelbare school en die heeft weleens verteld dat docenten ook met elkaar drinken, vreemdgaan of op de vuist gaan. Dat gaf me ook wel een inkijkje dat ik normaal als puber niet had.” Scholte Albers: „En het was de tijd van de highschoolmovies [in 2010], dus het had dan ook wel iets tegendraads om als afstudeerfilm het perspectief van de leraren te kiezen.”
Bastiaan (Kylian de Pagter-Colin) viert een feestje.
Zoom in
Saturday Night Live
Straf is een komedie in de traditie van de sketchkomedie, die van het theater naar de late-night talkshows naar film en internet migreerden. Het genre kende een hoogtepunt rond de zeroes toen de ene na de andere film uitkwam gebaseerd op typetjes en sketches uit de Amerikaanse comedyshow Saturday Night Live. Office Space (1999) was hun favoriet, zegt het tweetal in koor, gevraagd naar hun invloeden en inspiratiebronnen. Die melig-slome kantoorsatire over techwerkers die hun geestdodende dagen slijten onder neonlicht is inmiddels een cultfilm, en inspireerde tal van tv-series, van The Office (vanaf 2001) tot het recente Severance (vanaf 2022). En natuurlijk hielden ze van de dude-humor van The Big Lebowksi (1998) waarin een extreem laconieke luilak (hij neemt niet eens de moeite zijn versleten badjas uit te trekken als hij de deur uitgaat) slaapwandelt door de chaos die ontstaat als hij voor een multimiljonair wordt aangezien.
„Maar ook Draadstaal (vanaf 2007) van Dennis van de Ven en Jeroen van Koningsbrugge en Ober (2006) van Alex van Warmerdam konden we om hun achteloze grappen wel waarderen. In die sketchkomedies draait alles om het creëren van momentum. Waar plaats je de grap? Hoe lang stel je hem uit? We hebben onszelf uitgedaagd daarvan de grenzen op te zoeken”, zegt Smeets. „Maar”, voegt Scholte Albers toe: „Zelfs binnen de achtbaan van het verhaal zijn we steeds bezig geweest niet alleen op de plot te gaan zitten, maar ook personages van vlees en bloed te creëren, zodat de grappen niet geforceerd voelen. Dat gevoel van gêne en plaatsvervangende schaamte werkt alleen als je er ook echt iets bij voelt. Daarom wilden we wel een verhaal met een ontwikkeling. Edwin zit aan het einde weer lekker in z’n lijf.”
En dat is ook voor henzelf herkenbaar. Smeets: „We zitten qua leeftijd precies tussen onze personages, waardoor we hun gestoorde gedrag van een afstandje bekijken. We snappen dat Edwin helemaal niks begrijpt van smartphones en de cloud, want zelf lopen we ook alweer achter als het om TikTok gaat. De jonge acteurs moesten ons soms echt bij de les houden. Actrice Noëlle Simson, die dochter Bobbie speelt, zei soms over dialogen dat haar generatie zoiets nooooit zou zeggen, zoals ‘Lord of Cringe’ over haar vader. Dus dat hebben we toen maar veranderd. We worden zelf ook alweer vroeg oud.”
Komedie
Straf. Regie: Merijn Scholt Albers en Tobias Smeets. Met: Ruben van der Meer, Rutger de Bakker, Zezgin Güleç. 101 min
Geef cadeau
Deel
Mail de redactie
NIEUW: Geef dit artikel cadeau
Als NRC-abonnee kun je elke maand 10 artikelen cadeau geven aan iemand zonder NRC-abonnement. De ontvanger kan het artikel direct lezen, zonder betaalmuur.