ANPminister Wiersma

NOS Nieuws•vandaag, 08:02

In het demissionaire kabinet loopt een flinke discussie over het versoepelen van de stikstofregels. Bronnen laten aan de NOS weten dat ministers van BBB en VVD het oneens zijn over het plan van demissionair landbouwminister Wiersma (BBB) om zo snel mogelijk een ondergrens in te voeren in de stikstofregels.

Ze wil hiermee bouwwerken en bedrijfsuitbreidingen toestaan zonder vergunning, als die maar een kleine hoeveelheid extra stikstof op de natuur laten neerkomen. Het is een grote wens van BBB om die grens, van 1 mol, nog voor de verkiezingen te presenteren.

Bij een campagnebijeenkomst afgelopen weekend zei BBB-vicepremier Mona Keijzer: “Femke (Wiersma, red.) is ermee bezig en ze gaat dat nog deze maand voor elkaar krijgen. Want het kan gewoon en het moet gewoon.”

Maar daar denken sommigen anders over. Zo liggen er adviezen van juristen van de landsadvocaat. Die stellen dat er een risico bestaat dat verleende vergunningen later alsnog illegaal zullen blijken als die ondergrens meteen wordt ingevoerd. De Raad van State, provincies en gemeenten waarschuwden dat het plan kwetsbaar zou zijn als er niet tegelijkertijd meer gedaan wordt aan de uitstoot van stikstof.

PAS-systeem

Veel Kamerleden spraken eerder uit te vrezen voor een scenario als destijds met het PAS-systeem. Toen mochten boeren uitbreiden als ze konden aantonen dat er maar heel weinig extra stikstof zou neerkomen. In 2019 haalde de rechter een streep door dit systeem, omdat de door de overheid beloofde stikstofreductie uitbleef.

De boeren zitten sindsdien buiten hun schuld zonder vergunning en zijn dus eigenlijk illegaal. Ze worden nu nog veelal met rust gelaten, maar handhaving dreigt. Ondertussen kunnen ze geen leningen meer krijgen en is hun bedrijf onverkoopbaar.

Dat zou ook de reden zijn dat de VVD-ministers in het kabinet op de rem trappen, zeggen de bronnen. Nederland is verplicht kwetsbare natuurgebieden te beschermen. Door de versoepeling zou er juist meer stikstof in de natuur kunnen terechtkomen in plaats van minder. En dat brengt onzekerheid mee voor de vergunningen.

Vrees voor dooie mus

Experts zijn het erover eens dat de huidige rekenmodellen eigenlijk ongeschikt zijn om hele kleine hoeveelheden stikstof te berekenen. Een ondergrens zoals het kabinet wil is dus volgens hen in principe geen gekke gedachte. Er is breed draagvlak in de Tweede Kamer om dit “zo snel mogelijk” te regelen, om het land van het ‘stikstofslot’ te krijgen.

Maar wat “zo snel mogelijk” is, daarover verschillen de meningen, ook van experts. Kamerleden zijn bezorgd dat zonder de stikstofreductie, de verleende vergunningen een ‘dooie mus’ kunnen blijken.

Demissionair minister Wiersma en haar BBB-collega’s in het kabinet stellen echter dat er een groot verschil is met het PAS-systeem. De ondergrens wordt nu namelijk voorgesteld om een andere reden: omdat de uitstoot onder de grens niet goed aan een bedrijf kan worden toegerekend. Wiersma weet zich gesteund door een wetenschapper die op haar verzoek naar het plan keek. Andere wetenschappers hebben weer kritiek op die onderbouwing.

‘Achteraf illegaal’

De Raad van State waarschuwde dat rechters hier ook anders naar zouden kunnen kijken. De landsadvocaat waarschuwde afgelopen maand voor de gevolgen als dat gebeurt: “Wanneer de rekenkundige ondergrens direct generiek wordt ingevoerd en deze onverhoopt geen stand houdt, dan zijn de projecten die hierop gebaseerd waren achteraf allemaal illegaal gerealiseerd.”

De oplossing zou kunnen zijn om meer maatregelen te nemen om de totale stikstofuitstoot omlaag te krijgen. Wiersma is daarmee bezig, maar heeft veel maatregelen nog niet uitgewerkt. Het voorstel voor een nieuwe ondergrens komt volgende week opnieuw op tafel in het kabinet.