‘40 jaar onverkoopbare muziek’ is de rake kreet waarmee de Amsterdamse distributeur Konkurrent een mooi jubileum viert. Veertig jaar indiementaliteit, geworteld in de punk- en kraakscene en nog steeds relevant. Al dan niet op marxistische grondslag.
Konkurrent is beslist een instituut. Verantwoordelijk voor distributie, marketing en promotie van menig favoriet album in OOR-kringen. Van Fugazi tot Low, van Björk tot Burial, van Antony & The Johnsons tot Arcade Fire. En The War On Drugs. En Tortoise. En Khruangbin, Phoebe Bridgers, Mitski, Nils Frahm, Cindy Lee, Lankum, Amyl And The Sniffers, Slowdive…
‘Het is echt wel de distributie waar het om draait. Soms verkopen we maar drie stuks van een titel, soms 100.000. Maar beide niet heel vaak’, zegt Klaas Schippers, labelmanager en lid van de driekoppige leiding. Artiesten en labels komen en gaan, maar er zijn er ook die blijven, decennialang. ‘Met Low hebben we echt een geschiedenis. Guided By Voices, Ian MacKaye van Fugazi, Colin Newman van Wire. Mensen met wie we kunnen lezen en schrijven, die uit hetzelfde hout gesneden zijn. Die moet je geen onzin verkopen.’
We gaan al even terug, OOR en ik en Konkurrent. Het krantenarchief leert dat ’t in 1989 was dat ik posthardcoreband Fugazi interviewde. Niet in hotel Americain of een soortgelijke, redelijk chique locatie (in die tijd vaste prik), maar thuis bij Hetty Zwart, toen en nu de grote stille kracht achter Konkurrent. Ze was er net ingetrokken, Fugazi logeerde er. Als tegenprestatie hielpen ze de boel schilderen (ik redde me er geloof ik uit door te wijzen op mijn twee linkerhanden).
Klaas Schippers & Hetty Zwart
Klaas Schippers ken ik nog weer langer, zo gaat dat in Friesland. Zijn zwager speelde gitaar in The Visitor, met bassist Wierd Duk (ja die). Zelf hanteerde Schippers de bas in de groep Lul en de doorstart daarvan met een andere drummer, Solbakken. Zodoende kwam hij terecht bij Konkurrent. Hij combineerde die baan eerst nog met zijn werk voor de VPRO-televisie (met bandgenoot Empee Holwerda), ‘maar ik vond dat ik hier beter in was’.
Konkurrent was toen al even bezig. Het bedrijf, of zullen we het voor even ‘collectief’ noemen, kwam voort uit de scene rond punkblad Koekrant, ook Koecrandt, Coekrandt, Koekkrant, Koekrand, Coekrant en Nieuwe Koekrant. Johan van Leeuwen van dat fanzine begon een postorderbedrijfje dat nadrukkelijk geen winst maakte. ‘Vandaar Konkurrent’, zegt Schippers, met onwrikbaar Friese logica. Activiteiten: label Konkurrel, distributie en tours opzetten.
De standplaats was in die tijd uiteraard ook in het krakerscircuit. Zoals het beroemde kraakpand Tetterode, waar Terrie Hessels ooit de telefoon opnam en een meneer aan de lijn kreeg die dacht dat hij banketbakkerij De Kampioen sprak en zes slagroomtaarten bestelde. Schippers: ‘Zo’n goede eerste bestelling hebben we nooit meer gehad.’
Het Konk magazijn
Terrie Hessels, jawel, ook gitarist en enig oorspronkelijk lid van The Ex. De geschiedenis van Nederlands meest onafhankelijke band en die van Nederlands meest onafhankelijke distributeur lopen behoorlijk parallel. Ex-Ex-bassist Luc Ex heeft er gewerkt, ex-zanger Jos Kleij (G.W. Sok) loopt er nog wel eens orders te picken.
Intussen heeft Klaas Schippers er ook best profijt van dat hij zelf muzikant is. ‘Bij saaie Zoom-meetings zet ik beeld en geluid wel eens uit en pak ik de gitaar.’ Maar ook buiten zulke momenten heeft die achtergrond voordelen. ‘Ik kan wat gemakkelijker horen wat de kwaliteiten van een plaat zijn. Ik hoef niet alles wat we doen mooi te vinden, maar ik moet wel kunnen beoordelen wat het goeie eraan is. Ik probeer echt muzikaal te beoordelen: wat is sterk en wat niet? Je kunt niet altijd naar een band in de kleedkamer gaan en zeggen hoe amazing het wel niet was, dat geloven ze echt niet. Zoals de nieuwe plaat ook niet altijd beter is dan de vorige.’
Met zo’n soort houding heeft Konkurrent in al die decennia verschillende spurts gekend, zoals Schippers dat uitdrukt. ‘We hebben geen verstand van hits, wel van stijlen en muziek. We hebben label Secretly Canadian al in 1998 benaderd omdat we Songs:Ohia wel leuk vonden. Toen kwamen er verschillende labels bij, zoals Touch and Go. En zo ging dat een paar jaar door.’ Toen Boudisque – platenlabel en ook een belangrijke distributeur – failliet ging, kwamen er labels bij als City Slang en Matador. ‘Als je een paar dingen doet, haken er ook andere dingen weer aan. Soms heel succesvol, soms niet.’
Sharon van Etten en Konk-pet Tipper
Zo verkocht men heel veel Antony & The Johnsons en nog weer meer The War On Drugs, al leek het daar eerst helemaal niet op. ‘Dat overkomt je soms. The War On Drugs, dat vonden de meeste mensen eerst maar niks. Pas de derde single van Lost In The Dream werd ineens een hit en toen gingen de platen van daarvoor ook lopen. Dat is ook de perceptie van mensen, dat ze iets goed vinden waarvan iedereen zegt: dat is goed.’
Nog zo’n voorbeeld: Arcade Fire, dat met een legendarisch optreden op Lowlands enorm doorbrak. ‘Dat we ineens te weinig voorraad hadden, en in een week drie pallets met duizenden cd’s binnen kregen. Ja, je hoopt het wel een keer mee te maken.’
Een ‘winstwaarschuwing’ daarentegen behoort ook tot de mogelijkheden. Bijna legendarisch geval: een extreem abstract album van de Japanse elektronische muzikant Ryoji Ikeda, dat dankzij enkele fanatiekelingen (ik kijk mezelf schuldig aan in de spiegel) hoog in de Moordlijst (die had OOR toen nog) terechtkwam, waarna wakkere winkels enthousiast aan het bestellen sloegen. Zo ging dat toen. ‘We zeiden tegen die winkels: weet wel wat je koopt, want niet iedereen zal blij worden van zo’n plaat. Gingen ze nog meer bestellen.’
De laatste spurt speelde zich af rond corona. ‘We hadden heel lang zo’n zes man personeel, nu tien tot twaalf.’ Komt ook door dat peperdure vinyl, dat mensen maar blijven kopen. ‘Toen jij en ik nog platen kochten, vonden we het niet zo erg dat er een hoekje van de hoes af was. Maar met die prijzen van nu hoef je daar echt niet mee aan te komen. Dus moet je de boel heel voorzichtig verpakken.’ Bij Konkurrent is men het vinyl trouwens altijd trouw gebleven. Volstrekt willekeurig voorbeeld: ik schreef rond 1994 voor het eerst een krantenstuk over de vinylrevival, grotendeels opgehangen aan de ervaringen van Konkurrent.
Alan Sparhawk van Low bij Konkurrent
En dat is nog altijd een volstrekt zelfstandig bedrijf, zonder externe financiers of wat dan ook. Als je honderd titels hebt waarvan je er tien per stuk verkoopt, zit je ook op duizend, of niet dan? Die houding. Eigenlijk is Konkurrent best een marxistisch bedrijf, denkt Schippers. ‘Maar wel met een kapitalistisch doel. We willen iets verkopen. Maar wel iets waar we zelf achter staan. We verkopen de muziek die we graag delen met anderen.’
Ook marxistisch, volgens Schippers: de horizontale organisatiestructuur. ‘Al ontdek je door lief en leed dat het wel handig kan zijn als iemand de leiding neemt. We overleggen vaak met de oude garde, maar het is ook goed om je routine aan het wankelen te laten brengen door jongeren met goede ideeën. We hebben nu ook dingen als functioneringsgesprekken. Maar we zijn dan wel weer zo marxistisch dat iedereen zijn eigen functioneringsverslag mag schrijven. Als ze dat maar goed doen.’
Vinyl cadeau!
Vanwege het 40-jarig bestaan brengt distributeur Konkurrent bijzondere vinylversies uit van 154 van Wire uit 1979 (inclusief de destijds ook bijgevoegde 7-inch single, op turquoise vinyl) en Things We Lost In The Fire van slowcorehelden Low uit 2001. Je krijgt ze nu cadeau bij een OOR-abonnement. Kijk hier voor de actie.