ANPAIVD-directeur Erik Akerboom en rechts MIVD-directeur Peter Reesink
NOS Nieuws•vandaag, 10:19
De Nederlandse inlichtingendiensten delen minder informatie met de Verenigde Staten. Tegelijkertijd worden inlichtingen vaker met een groep Europese landen verzameld en uitgewisseld. Dat zeggen directeur Erik Akerboom van de AIVD en MIVD-directeur Peter Reesink in een interview met de Volkskrant.
De terughoudendheid in de samenwerking met de VS wordt in verband gebracht met de autocratische koers van president Trump. Hoge ambtenaren worden ontslagen wegens een gebrek aan loyaliteit en met rechtszaken worden journalisten, rechters en universiteiten onder druk gezet.
“We beoordelen niet wat we politiek zien, maar we kijken naar onze ervaringen met de diensten. En we zijn heel alert op politisering van onze inlichtingen en op het schenden van mensenrechten”, stelt Akerboom. Hij geeft geen concrete voorbeelden, maar zegt dat “soms ook dingen” niet meer worden gedeeld.
Het ontslag van het hoofd van de Amerikaanse afluisterdienst NSA wordt door Reesink verdrietig genoemd. “We kenden de man goed.” De directeuren van de MIVD en AIVD gingen onlangs op bezoek bij de CIA en NSA. In de VS is Reesink naar eigen zeggen toen “positief gerustgesteld”. Hij spreekt van goede onderlinge banden, maar de samenwerking zou per geval kritisch worden afgewogen.
Ruwe data van Nederlanders
In het verleden zijn op grote schaal ruwe data, zoals telefoongesprekken, van onder anderen Nederlanders onderschept door de NSA. In het interview worden Akerboom en Reesink gevraagd of internetverkeer, telecomgegevens en andere ruwe data van Nederlanders momenteel met de VS worden gedeeld.
“We kunnen niet zeggen wat we wel of niet delen”, reageert Akerboom. “Maar wel dat we kritischer zijn.” In het algemeen kunnen hij en Reesink niet uitsluiten dat zulke ruwe data naar Amerikaanse diensten gaan.
Meer samenwerking binnen Europa
De Europese samenwerking is volgens Akerboom flink opgevoerd. Onder meer met de Britten, Duitsers, Scandinaviërs, Fransen en Polen wordt meer informatie gedeeld. Het gaat daarbij ook om ruwe data. Volgens de inlichtingenbazen heeft de oorlog in Oekraïne en de Russische dreiging in Europa tot meer van dit soort multilaterale projecten geleid.
Het is onduidelijk of geheime informatie met betrekking tot Rusland minder vaak aan Washington wordt doorgespeeld. Reesink zegt alleen dat dit soort zaken “wordt gewogen.” Met name aan het begin van zijn tweede termijn als president zocht Trump nadrukkelijk toenadering tot Poetin, ten koste van Oekraïne en de Europese Unie.
Laptops en smartphones uitlezen
Rusland zit volgens de inlichtingendiensten achter tientallen succesvolle hacks per jaar in Nederland. China wordt daarnaast op digitaal gebied ook een grote bedreiging genoemd. Akerboom waarschuwt Nederlanders die er naartoe gaan voor zogeheten close access-operaties. Het fysiek of draadloos leeghalen van laptops en smartphones van journalisten, hoge ambtenaren en medewerkers van bedrijven wordt een nieuwe trend genoemd.
“Daar moeten mensen zich echt bewust van zijn: hun apparaten zijn kwetsbaar.” Ook versleutelde info zou worden afgetapt door Chinese inlichtingendiensten in de hoop dat die kan worden gekraakt. Daarbij zou worden gebruikgemaakt van kunstmatige intelligentie.
‘Willen sneller kunnen handelen’
De twee directeuren roepen op tot meer bevoegdheden om de dreiging van China en Rusland aan te pakken. “We willen sneller kunnen handelen als we een aanval zien. De procedure is nu tijdrovend”, zegt Akerboom.
Hij erkent impliciet ook dat Nederland op dit punt altijd zal achterlopen. “Iedere Rus of Chinees moet meewerken aan de veiligheidsbelangen van het land.” Dat is een ander verhaal in een rechtsstaat zoals Nederland, legt hij uit.