Melkveehouder Jos Stuijt uit Wijdewormer denkt niet dat de nieuwe ‘deal’ Nederland uit de stikstofcrisis zal halen. “Ze hebben gisteren een hele dag vergaderd, maar eigenlijk is er niks uitgekomen.”

Rechter moet nog mee

Het optimisme van BBB-leider Caroline van der Plas over de stikstofdeal deelt hij niet. “Ze zegt dat ze er 99,9 procent vertrouwen in heeft dat de stikstofnorm omhoog gaat per 1 januari. Maar de rechters zijn niet echt op onze hand, volgens mij.”

De versoepeling kan pas in 2026 ingaan als aan alle voorwaarden is voldaan. “We weten pas in december of het allemaal juridisch standhoudt. Dus voor de boeren verandert er voorlopig niets.”

‘Alles ligt hier stil’

Stuijt runt samen met zijn gezin een melkveebedrijf met zo’n 300 koeien. Zijn bedrijf is al 60 jaar in de familie, maar hij vraagt zich af hoe lang nog. “Mijn vader is hier begonnen, ik zit hier nu 60 jaar en mijn kinderen nemen het over. Maar ik zie donkere wolken op ons afkomen. Als het zo doorgaat, weet ik niet of er straks nog wel een toekomst is voor boeren in Nederland.”

De onzekerheid over vergunningen, financiering en regels drukt zwaar op hem. “Alles ligt hier stil”, zegt Stuijt. “Banken financieren niet meer, vergunningen worden ingetrokken. We zijn gewoon vogelvrij verklaard. De politiek begrijpt niet wat dit met ons doet. Wij werken hier dag en nacht, 7 dagen per week. Wij zijn geen project op papier, maar zo worden we wel behandeld.”

Te veel beloofd, te weinig gedaan

Hoewel Jos Stuijt blij is dat de BoerBurgerBeweging (BBB) de landbouw een stem gaf in Den Haag, is zijn vertrouwen in de partij inmiddels afgenomen. “Het geluid van BBB is op zich goed: eindelijk een partij die voor de boeren opkomt. Maar ze hebben hun tijd in Den Haag niet goed benut. Er wordt gewoon te veel beloofd en te weinig gedaan.”

“Met de stikstof zijn we nu al 6 jaar bezig, met de aardbevingsschade in Groningen al 15 jaar en de toeslagenaffaire speelt al 10 jaar. In de politiek blijven ze maar praten, maar er wordt niks opgelost. Daarvan zakt de moed me in de schoenen. Als het nu niet lukt met een rechts kabinet, wanneer dan wel? Wij boeren zijn gewend om problemen direct aan te pakken, maar in Den Haag zitten ze elkaar alleen vliegen af te vangen.”

Agractie: eindelijk wat beweging

Alien van Zijtveld van Agractie deelt het optimisme van de BBB over de deal wèl. “Ik zie dit als een belangrijke stap vooruit. De rekenkundige ondergrens biedt provincies nu al de mogelijkheid om soepeler om te gaan met handhavingsverzoeken tegen PAS-melders.

“Dat geeft boeren eindelijk wat lucht, na jaren van spanning. Met dit besluit komt er eindelijk weer wat beweging.”

Rekenkundige ondergrens

Van Zijtveld verwacht bovendien dat het plan in december de juridische toets zal doorstaan. “De rekenkundige ondergrens (RKO) is juridisch veel beter verdedigbaar dan de drempelwaarde, omdat er bij de RKO geen sprake is van cumulatie.”

Bij de RKO worden de kleine beetjes stikstofuitstoot van verschillende bedrijven namelijk niet bij elkaar opgeteld er wordt alleen gekeken naar de uitstoot van één afzonderlijk bedrijf. “Dat is veel eerlijker en haalbaarder,” zegt Van Zijtveld. “Daardoor is het juridisch eenvoudiger en beter te verdedigen. Het is niet zo dat boeren hierdoor meer mogen vervuilen; door de dier- en fosfaatrechten neemt de uitstoot juist af.”

‘Geeft hoop’

Toch plaatst Van Zijtveld ook kanttekeningen. “De norm gaat pas in 2026 gelden, en alleen als de rechter ermee instemt. De onzekerheid voor boeren is dus nog niet direct voorbij.”

“Maar het is wél een duidelijk signaal dat het kabinet eindelijk beweegt richting realistischer beleid. Dat geeft hoop.”

IPO: goede hoop

Ook Jelle Beemsterboer van het Interprovinciaal Overleg (IPO) heeft goede hoop.”Wij gaan ervan uit dat de rechter de wetenschappelijke kennis die er nu is niet naast zich neerlegt. Als dit de best beschikbare kennis is, dan moet de overheid daar iets mee.” De voorgestelde invoerdatum van 1 januari 2026 is volgens Beemsterboer haalbaar.

“Zodra de nieuwe stikstofgrens wettelijk is vastgesteld kunnen wij die als uitvoerende instantie van natuurvergunningen in principe uitvoeren. Maar de provincies hebben wel een aantal voorwaarden, want we willen dat de invoering zorgvuldig gebeurt. Er moeten goede handleidingen komen voor de mensen die de vergunningen uitvoeren. En we willen dat duidelijk is wat er moet gebeuren als toch blijkt dat de natuur verslechtert.”

Van het stikstofslot

Voor voorzitter Ger Koopmans van LTO Nederland is de invoering van de rekenkundige ondergrens niet voldoende om Nederland van het stikstofslot te halen. “De RKO-maatregel werkt alleen als deze wordt gekoppeld aan een spoedwet die de stikstofuitstoot ook echt vermindert.”

LTO Nederland wil dat dit wetsvoorstel vóór 1 januari wordt ingediend en per 1 juli 2026 van kracht is. Volgens Koopmans is zo’n spoedwet noodzakelijk om zekerheid te bieden aan boeren én bouwers. “In de wet moet de overheid vastleggen hoe en wanneer de totale stikstofuitstoot wordt teruggebracht. Alleen dan heeft de versoepeling kans van slagen bij de rechter. Pas dan kunnen boeren opgelucht ademhalen.”