ANPCDA-leider Henri Bontenbal tijdens een verkiezingscampagne
Het CDA profileert zich steeds nadrukkelijker als pro-Europees. Volgens partijeider Henri Bontenbal is de prijs voor veiligheid en vrede: meer macht en geld naar Brussel. “Ik zie niet hoe dat anders kan. Veel meer Europese samenwerking is keihard nodig”, zegt hij tegen Nieuwsuur. Met de huidige winst in de peilingen kan het CDA in een nieuwe coalitie een sleutelrol spelen en daarmee de koers van een nieuw kabinet veel pro-Europeser maken.
Een nieuw kabinet moet in Brussel grote besluiten gaan nemen over samenwerking op het gebied van bijvoorbeeld defensie en migratie. Veel politieke partijen zijn het erover eens dat er meer Europese samenwerking moet komen, maar over de inzet van Nederland en hoe ver die moet gaan, zijn ze verdeeld. Het CDA, voorheen vooral strikt als het ging om Europese uitgaven, laat die strenge opstelling nu los.
‘Open houding’
Het demissionaire kabinet-Schoof wilde op het gebied van migratie, de afdracht aan de EU en landbouw juist meer nationale invloed en geld terughalen uit Brussel. En al zijn bijna alle partijen het eens dat voor meer veiligheid er meer Europese samenwerking nodig is, verschillen ze nogal van mening hoever Nederland daarin wil gaan. Partijen als D66, GroenLinks-PvdA en Volt zijn voorstander van een pro-Europese koers, maar JA21, BBB en VVD willen niet dat Brussel steeds meer gaat bepalen. En FVD wil zelfs helemaal uit de Europese Unie.
Politiek duider Arjan Noorlander
“Zeker het afgelopen kabinet-Schoof was uitgesproken euro-kritisch en wilde de macht terugpakken uit Brussel. Dat is mislukt door de oorlogen in Oekraïne, in het Midden-Oosten. Onze veiligheid staat onder druk, dus zoeken partijen meer internationale samenwerking. Die internationale component wordt in de campagnes vergeten, partijen blijven zich focussen op nationale thema’s. Al schuiven steeds meer partijen op naar een meer pro-Europees geluid.”
Het CDA vindt op de rem staan niet langer verantwoord. Bontenbal noemt in dat verband ook de discussie over de Nederlandse bijdrage aan de meerjarenbegroting van de EU. Het demissionaire kabinet vindt dat Nederland ten opzichte van andere landen meer gaat bijdragen aan die begroting en vindt dat onacceptabel. Bontenbal: “Als wij Europa zo hard nodig hebben, dan moeten we er met een open houding heen gaan. Ik weet dat andere lidstaten graag de hand ophouden bij noordelijke landen. Dat weet ik, ik ben niet naïef. Maar tegelijkertijd moet je je steeds de vraag stellen: als ik geld steek in Europa, wat krijg ik er voor terug? Dát moet de discussie zijn.”
Partijen in Nederland zijn verdeeld over de financiering van de Europese defensie-ambities, zoals bijvoorbeeld het gebruik van eurobonds. Dat zijn gezamenlijke leningen waarbij Europese landen samen garant staan voor elkaars schuld. Het CDA is niet langer tegen eurobonds, tot verbazing van de VVD.
Demissionair minister van Financiën Eelco Heinen (VVD) verzet zich juist tegen gezamenlijke leningen. “Ja, dat vind ik echt naïef om als dat als startpunt van een discussie te gebruiken. Want wat je dan ziet is dat landen gelijk achterover gaan leunen”, zegt Heinen. Maar Bontenbal noemt “die deur hard tegenhouden, juist naïef”. “We moeten er wel heel sterke voorwaarden aan verbinden. Dus die eurobonds moeten niet over van alles en nog wat gaan.”
‘Toekomstgericht’
Eurobonds zijn al lang een heet hangijzer in Den Haag, omdat de financiële gevolgen van de gezamenlijke leningen vooral voor rekening kunnen komen van de rijkere landen. Want hoe lager de kans dat je kunt terugbetalen, hoe hoger de rente. De rijkere lidstaten vrezen dat ze met eurobonds duurder uit te zijn vanwege hogere rentes van economische zwakkere landen. Uiteindelijk vrezen ze zelfs te moeten gaan opdraaien voor het terugbetalen van het geleende geld.
Bontenbal zegt dat als het om collectieve projecten voor onze veiligheid gaat, “nu echt de nood aan de man” is. Als het niet op een andere manier van de grond komt dan vind hij eurobonds gerechtvaardigd. “Ook hier geldt: jongens voer geen achterhoedegevecht, kijk naar voren. Ik verwacht van partijen dat ze ook toekomstgericht bezig willen zijn.”
‘Solidariteit’
Europa heeft ook afspraken gemaakt voor een strenger asielbeleid. De maatregelen moeten volgend jaar ingaan, maar er is nog veel onduidelijk. Bijvoorbeeld over de spreiding van asielzoekers over de EU-lidstaten. Lidstaten die geen asielzoekers willen opnemen, kunnen hun deel ‘afkopen’.
Het demissionaire kabinet-Schoof heeft voor die laatste optie gekozen, maar Bontenbal vindt dat die opstelling de Europese solidariteit ondermijnt. “Ik zou dat echt egoïstisch vinden. Als alle lidstaten alles afkopen, dan heb je een onmogelijke situatie. We hebben juist een migratiepact afgesproken om te zorgen voor een eerlijke verdeling.”
Europa is dus géén hoofdthema van de campagne. Daarom analyseerden we de (verborgen) Europese verkiezingsplannen, die straks de pro-Europese koers van Nederland zullen gaan bepalen: