Getty ImagesBij het EK van 2004 speelde Nederland in Braga tegen Letland

NOS Voetbal•vandaag, 06:33

  • Luuk Blijboom

    redacteur NOS Sport

  • Luuk Blijboom

    redacteur NOS Sport

Hij creëerde talloze imposante bouwwerken, van het Portugal Paviljoen op het Expoterrein in Lissabon tot de Serpentine Gallery in Londen en crematorium Uitzicht in Kortrijk. Maar zijn dierbaarste creatie? Dat is, zonder twijfel, het voetbalstadion tegen de rotsen in Braga, dat bijna een kwart eeuw geleden aan zijn brein ontsproot.

“Het is het ontwerp waar ik met de meeste voldoening naar kijk”, zegt de vermaarde Portugese architect Eduardo Souto de Moura. “Al was het alleen maar vanwege de vele uitdagingen die ik heb moeten overwinnen om het te kunnen bouwen.”

Zonder slag of stoot kwam A Pedreira (De Steengroeve), het stadion waarin Feyenoord het vandaag in de eerste speelronde van de Europa League opneemt tegen SC Braga, inderdaad niet tot stand.

Afgraving

De 73-jarige Souto de Moura had begin deze eeuw tot verbazing van velen uitgerekend een afgraving aan de noordkant van de berg Monte do Castro op het oog om even buiten de stad één van de tien voetbalstadions te bouwen die het decor vormden van het EK voetbal in 2004.

De kostenbegroting viel met 29,9 miljoen euro aanvankelijk mee, afgezet tegen de nieuw op te leveren voetbaltempels Do Dragão in Porto en Da Luz en Alvalade in Lissabon. Die raming bleek uiteindelijk, eufemistisch gezegd, ietwat aan de voorzichtige kant.

Sporting Braga-Feyenoord bij de NOS

De Europa League-wedstrijd Sporting Braga-Feyenoord is woensdag vanaf 21.00 uur te volgen via een liveblog op NOS.nl en in de NOS-app, maar ook via flitsen op NPO Radio 1. Op televisie zenden we rond 23.30 uur een samenvatting uit in het Journaal.

Aan het inderdaad allesbehalve alledaagse Estádio de Braga hing aan het einde van de rit een prijskaartje van 200 miljoen euro. Ter vergelijking: de Johan Cruijff Arena kostte 60 miljoen minder.

Souto de Moura: “De grootste uitdaging was om op deze plek een stadion te bouwen. De op één na grootste uitdaging om het voor de afgesproken datum op te leveren. Dat lukte die dag. Om middernacht weliswaar, maar toch.”

Hoe is het iconische stadion tegen de rotsen er gekomen in Braga?

Souto de Moura had naar eigen zeggen geen idee waar hij aan begon toen hij begin deze eeuw een blanco A4’tje op zijn bureau legde voor de eerste schets. Ervaring met het bouwen van voetbaltempels had hij geenszins. “Sterker, ik snapte helemaal niets van voetbal.”

Griekse bouwkunst en Incacultuur

De Portugees wilde zijn grote liefde voor de Griekse bouwkunst in het stadion terug laten komen, zo besloot hij. “Want de architecten uit het oude Griekenland zijn nimmer geëvenaard.”

Het stadion werd gebaseerd op het antieke Griekse Theater van Epidaurus. Daarnaast liet Souto de Moura ook de oude Incacultuur in zijn ontwerp terugkomen. De 34 stalen kabels die dwars over het veld de golvende daken van beide tribunes verbinden, verwijzen naar de bruggen van Machu Picchu.

Oorspronkelijk had Souto de Moura het idee om een overdekt stadion te bouwen. Met in het dak honderden lampen om het veld te verlichten en een op afstand bestuurbare camera die de wedstrijd van bovenaf kon volgen. “Daar ging de UEFA niet mee akkoord, dus dat idee viel af.”

ANPDe tribunes van het stadion van Braga

Souto de Moura, in 2011 onderscheiden met de Pritzker Prize (’s werelds meest prestigieuze prijs in de architectuur), droeg daarop twee schetsen aan. “De ene bestond uit een klassiek stadion met rondom tribunes. De ander was dit ontwerp dat was geïntegreerd in de natuurlijke omgeving. Veel spectaculairder, veel mooier. En vele malen duurder. Ik heb de burgemeester er van kunnen overtuigen het risico te nemen om voor dat laatste te kiezen.”

Geen plaatsen achter het doel

Wat de Portugees uiteindelijk ontwierp, was volgens hem alles behalve een stadion. Liever noemt hij het een schouwburg. “Logisch, want een voetbalwedstrijd is een theaterstuk voor 22 acteurs. Compleet met drama.”

Voor alle 30.286 toeschouwers creëerde hij een bevoorrechte positie. Dat betekende: geen plaatsen achter beide doelen. Merkwaardig? Allerminst, meent Souto de Moura. “In een theater kijk je ook niet vanaf de zijkant naar het podium.”

Aan de ene kant bleef de steenafzetting intact waarop een scorebord van 270 vierkante meter verrees. “Dat geeft een schitterende akoestiek.” De andere kant biedt een doorkijk op het typisch Noord-Portugese landschap. “Een samensmelting van natuur en kunst.”

ANPHet Nederlands elftal traint in 2004 in het Estadio Municipal te Braga

Contractueel liet de Portugees vastleggen dat niemand ooit iets mocht veranderen aan het ontwerp. De vraag is alleen hoe lang die overeenkomst standhoudt.

De schatrijke eigenaren van Paris Saint-Germain zouden, naar verluidt, belangstelling hebben om de arena te kopen. Het is Souto de Moura’s grootste nachtmerrie. “Straks heb ik misschien niets meer over mijn eigen creatie te zeggen. Dan bouwen die investeerders uit het Midden-Oosten naast het stadion een hotel en een discotheek om het volk te plezieren. Voor je het weet, ziet het er hier uit als Las Vegas. Terwijl dit toch echt Braga is.”