Museum Teylers toont op de expo De mannen van Michelangelo een aanbiddelijk schetsje van een vrouw die gebukt de vloer veegt. Maar verder liggen de vitrines vol met studies van bulkende spieren in mannenborst, -dij en -bil. Bij Teylers suggereren ze dat uit deze schetsen Michelangelo’s homoseksuele oriëntatie af te leiden valt. Moeilijk. Ook een heteroman kan volmaakte mannenbillen schetsen. Trouwens, als je zo begint kun je in Michelangelo op grond van zijn Pietà net zo goed een tedere heteroman onderscheiden. Iemand die met een geroerd oog voor vrouwelijk schoon een rouwende vrouw afbeeldde in wie de jonge moeder weer opdoemt, nu haar volwassen zoon dood op haar schoot hangt.

Van de tekeningen bij Teylers valt niet af te zien of Michelangelo homoseksueel was. En waarom zou je ook? Deze schetsen van borstkassen en konten zijn nog niet je ware, ze zijn een opmaat. Nog geen geestdriftige kunstwerken maar levende lijken, bestudeerd op de snijtafel. En ja, sommige zijn het bekijken waard, omdat er al Daseinsfreude  in glimmert.

Daseinsfreude, dat woord pikte ik lang geleden op uit Unsere Leichen leben noch, de film waarmee de undergroundcineast Rosa von Praunheim een eresaluut bracht aan vijf oudere vrouwen. De film toont hoe zij hun plek in de wereld opeisen, de vloer aanvegend met de vooroordelen tegen hun leeftijd (dat heette toen nog geen ‘ageism’) en spottend met de oh-wat-is-jong-zijn-toch-bijzonder-religie. Ze stonden onwankelbaar op hun recht om zich op hoogstpersoonlijke wijze te verheugen in hun bestaan, ook al werden ze gek gevonden, excentriek op zijn minst.

‘Kontakthof’ van Pina Bausch.

Foto Ursula Kaufmann

Zoom in

Dansers

Daseinsfreude is een kernbegrip, ik zag het weer glorieus in praktijk gebracht omdat ik de mazzel had van een kaartje voor Kontakthof. Dat was in 1978 een legendarische dansvoorstelling van Pina Bausch, en nu weer. Niet als remake, meer als een re-enactment met de originele dansers. Toen waren ze ergens in de twintig, nu tussen de zeventig en de tachtig.

Dansers op hoge leeftijd, dan dreigt aapjes kijken. Of koddigheid, of bittere tragiek. Niks daarvan, dit is een echo van wat er was, maar ook gloednieuw doordat het stuk is uitgeleverd aan het verstrijken van de tijd. Van de twintig dansers zijn er negen over. Dat betekent lege stoelen, gaten in de choreografie en duetten die veranderden in een solo met lege armen. Een filmprojectie uit 1978 onthult hoe de dansers geërodeerde lenigheid ondervangen met karakter. De bliksemende boogiewoogie lukt de mannen bij lange na niet meer, maar ze roepen hem wel degelijk op. Ook interessant: die mannen werden ouwe mannetjes, de vrouwen ogen niet als ouwe vrouwtjes maar als ongedateerde wezens.

In 1978 ging Kontakthof over het wanbegrip tussen mannen en vrouwen. In 2025 overweegt Kontakthof dat alles voorbijgaat en iedereen verdwijnt. Dat is niet erg, droevig doet er niemand. Het stemt wel melancholiek. Tja, het is een keertje afgelopen met ons allemaal.

Maar nu nog niet!

Geef cadeau

Deel

Mail de redactie

NIEUW: Geef dit artikel cadeau
Als NRC-abonnee kun je elke maand 10 artikelen cadeau geven aan iemand zonder NRC-abonnement. De ontvanger kan het artikel direct lezen, zonder betaalmuur.