“In verkiezingstijd worden vaak de uitersten tegenover elkaar gezet”, zegt politiek commentator Marloes Lemsom. “Maar kiezers hebben er veel meer aan om de verschillen te zien tussen partijen die dicht bij elkaar liggen. Mensen twijfelen vaker tussen twee linkse, rechtse of middenpartijen, dan tussen bijvoorbeeld de PVV of GroenLinks-PvdA.”

Vissen in dezelfde vijver

Op rechts vissen VVD en JA21 deels in dezelfde vijver, zo blijkt uit de laatste zetelpeiling van EenVandaag in samenwerking met Verian. Van alle mensen die overwegen om op de VVD te stemmen, twijfelt 35 procent ook over JA21. Van de kiezers die JA21 overwegen, twijfelt 45 procent ook over de VVD. Thema’s die belangrijk zijn voor kiezers die VVD en JA21 overwegen zijn: immigratie, veiligheid en criminaliteit, en de Nederlandse identiteit.

Maar waar zitten de verschillen tussen deze twee partijen precies? In de vaak geraadpleegde Stemwijzer staan ze namelijk bijna naast elkaar. Toen VVD-leider Dilan Yeşilgöz de Stemwijzer invulde, kreeg ze JA21 als tweede partij geadviseerd. “Die hebben zich mooi laten inspireren door ons partijprogramma”, zegt Yeşilgöz daarover op campagne in het Brabantse Oosterhout.

Eigen huis

Volgens VVD-leider Dilan Yeşilgöz staat de partij van Joost Eerdmans misschien wel dicht bij de VVD, maar zijn er volgens haar duidelijke verschillen. “Wij leggen geen enkele rekening bij de middeninkomens. En dat doet JA21 helaas wel. Zij verhogen bijvoorbeeld het eigenwoningforfait.” Dat is een percentage van de waarde van je koopwoning. “Er gaat dus een enorme belastingverhoging richting mensen met een eigen huis.” Ook de staatsschuld loopt bij JA21 ‘enorm op’, constateert Yeşilgöz

JA21-voorman Joost Eerdmans reageert tijdens zijn campagne op de markt in Rotterdam, waar hij optreedt als DJ Jopie. Volgens hem kiest zijn partij ervoor de belasting die huiseigenaren betalen over hun woning – het eigenwoningforfait – te verlagen voor starters. “Wij kiezen voor de starters op de woningmarkt, dus in dit geval gaat de starter erop vooruit. Iemand die dus voor het eerst een huis koopt, tot een huis van vijf ton gaat het forfait omlaag.”

Werkgelegenheid

Dan een ander belangrijk rechts stokpaardje: de werkgelegenheid. Op de lange termijn doet de VVD het op dat vlak beter dan JA21. “Dat klopt”, zegt Eerdmans zonder twijfel, maar: “Wij schaffen alle toeslagen af. Dat is een hele operatie. Dat kost geld, maar daar winnen we ook veel geld mee. Het CPB zegt niet in te kunnen schatten wat dat oplevert. Wij denken meer werkgelegenheid.”

De VVD laat de economie bovendien groeien zonder overheidsinvesteringen, stelt Yeşilgöz, die wijst op nog een belangrijk verschil met JA21: bestuurlijke ervaring. “Wij zijn een partij die al langere tijd bestaat en hele degelijke bestuurders heeft, die al onze plannen ook echt waar kunnen maken.” Al voegt Yeşilgöz er wel aan toe dat ze JA21 er graag bij heeft in een ‘centrumrechts kabinet.’

Migratie

Maar dan concurreren beide partijen elkaar ook nog op een ander thema: migratie. JA21 wil op de lange termijn toe naar een totale asielstop. “We moeten van opvang hier, naar opvang daar en als we dat niet doen dan blijven we de hele tijd dweilen met de kraan open”, zegt Eerdmans. Hij wil dat asielzoekers die Nederland binnenkomen naar ‘partnerlanden’ in Afrika worden overgebracht.

Maar hoe realistisch is dat? “Je kunt het allemaal zeggen, maar wat doe je om daar te komen?” zegt Yeşilgöz. “Je moet het aantal mensen dat Nederland aankan, die moet je in je land toestaan. Wij zeggen: vang asielzoekers op in de regio. Voor diegenen die ook niet veilig zijn in de regio, kun je als Europa kijken of je een aantal daarvan misschien hiernaartoe kan krijgen.”

Bijzonder onderwijs

En dan is er nog een thema dat de verkiezingscampagne is ingefietst: de positie van het bijzonder onderwijs in Nederland. VVD en JA21 zijn hier kritisch over als de vrijheid van onderwijs leidt tot uitsluiting. JA21 is met name kritisch naar islamitische scholen, als die zich met de rug naar de Nederlandse samenleving keren. In dat geval wil Eerdmans de discussie aangaan om islamitisch onderwijs ‘uit te zonderen van de mogelijkheid om de vrijheid van onderwijs te genieten’.

Voor Yeşilgöz gaat dat te ver en is dat onmogelijk in ons stelsel. “Want dan zou je dat ook moeten zeggen naar christelijke en Joodse scholen. We vinden het belangrijk dat die allemaal mogen bestaan.” Maar ook de VVD zegt de ‘wildgroei aan orthodoxe scholen’ te willen stoppen. “Daarom willen wij de ‘Wet meer ruimte voor nieuwe scholen’ die dit mogelijk heeft gemaakt schrappen.”