ANP

NOS Nieuws•vandaag, 23:02

“Drie partijen die tegen de PVV zitten te schoppen.” Het waren de samenvattende woorden van Geert Wilders aan het eind van het SBS-debat van vanavond. Het debat was de eerste kans voor andere partijleiders om met de PVV-leider de degens te kruisen. En dat deden Frans Timmermans (GroenLinks-PvdA), Henri Bontenbal (CDA) en Dilan Yesilgöz (VVD) dan ook gretig.

De drie brachten nogmaals naar voren dat ze de PVV, de grootste in de peilingen, al van tevoren hebben uitgesloten voor een coalitie. Timmermans gaf aan “principiële redenen” te hebben, zoals de PVV-standpunten over de islam.

Volgens Bontenbal “hunkert” Nederland naar een stabiel kabinet en gaat dat er niet komen met de PVV. “Wilders is misschien wel de beste megafoon van de onvrede, maar als politicus moet je meer doen.” Wilders vatte het op als “een grove belediging”, maar Bontenbal leek vooral te willen uitstralen dat hij wél stabiliteit en oplossingen kan leveren.

Switch maken

Yeşilgöz herhaalde haar punt dat Wilders is “weggelopen” uit de coalitie met onder meer de VVD. “De PVV bestaat uit één man met een Twitteraccount. Verder is het helemaal niks. Hij krijgt niks voor elkaar.” De VVD-leider wilde zichzelf graag neerzetten als een alternatief dat wel kan leveren op rechtse thema’s, in de hoop PVV-aanhangers nog te laten overstappen.

Wilders reageerde op bekende wijze: hij is naar eigen zeggen uit de coalitie gestapt omdat hij geen steun kreeg voor zijn plannen. Hij wilde strengere asielmaatregelen en dat wilden de drie andere coalitiepartijen niet. “Had u er maar wat aan kunnen doen. Had u maar 37 zetels gehad”, sneerde Yesilgöz.

Het debat ging inhoudelijk over de thema’s wonen, migratie en zorg. Het eerste thema had overigens grote raakvlakken met het tweede: het ging lang over statushouders die voorrang op een sociale huurwoning kunnen krijgen.

‘Niet wegtoveren’

Er was wat gehakketak over de cijfers en een vrouw uit het publiek, die met haar volwassen dochter in huis woont, vroeg aan CDA-leider Bontenbal waarom statushouders voorrang krijgen. Bontenbal reageerde dat hij niet “zomaar voor voorrang” is en benadrukte dat het probleem “complex” is. “Je kan ze niet zomaar wegtoveren.”

GroenLinks-PvdA-leider Timmermans was het daarmee eens. “Het enige wat we kunnen doen is hard gaan bouwen.” Wilders reageerde verbijsterd. “We moeten alleen maar bouwen voor Nederlanders. We moeten Nederlanders op 1 zetten.”

Kijk hier hoe de anderen in discussie gingen met Wilders:

Vorige slide

Volgende slide

Daarna het thema migratie. Hier kwam het verwijt weer terug dat de PVV niets geleverd heeft in de afgelopen regeerperiode. PVV-minister Faber (Asiel en Migratie) kreeg ervan langs dat ze niks voor elkaar heeft gekregen. Wilders riposteerde dat de problemen juist veroorzaakt zijn door de drie andere partijen “die al vijftig jaar aan de macht zijn”.

En ook hier kwam de PVV-leider weer met de tegenwerping dat zijn partij is tegengewerkt en dat resultaten daarom zijn uitgebleven. “Om tegengewerkt te worden, moet je wel werken”, zei Yeşilgöz daarop.

Net als bij het SBS-debat twee jaar geleden ging het bij het thema zorg over het eigen risico. Toen was het een bepalend moment in de campagne – een vrouw uit het publiek maakte het Timmermans over dat onderwerp moeilijk. Wilders viel hem daar toen fel op aan: “Mevrouw kan niet wachten.”

‘Wacht maar’

Dit keer werd Wilders aangevallen, omdat hij belooft het eigen risico helemaal af te schaffen, terwijl dat volgens de anderen niet kan. “Uw eigen zorgminister zei: het kan niet”, zei presentator Wilfred Genee, verwijzend naar Fleur Agema.

Timmermans wees erop dat de PVV het verkiezingsprogramma niet heeft laten doorrekenen, waardoor niet duidelijk is hoe Wilders zijn plannen wil betalen. De GL-PvdA-leider noemde zijn PVV-collega “de grootste gratis-bierbrouwer van Nederland”.

Aan het eind van het debat kwamen de partijleiders nog terug op het uitsluiten van de PVV. “Wacht maar hoe groot we worden”, waarschuwde Wilders. Maar daar leken de andere drie niet van onder de indruk.