Na een kleine dip in coronatijd is het geweld tegen spoorwegpersoneel in de afgelopen jaren weer flink toegenomen. Alleen al in 2024 ging het om meer dan 1.000 incidenten, waarvan ruim 350 gepaard gingen met ernstig geweld. Een schrikbarend hoog cijfer, vindt NS-woordvoerder Oscar van Elferen.

‘Vaak in conflictsituaties’

Bart (achternaam bij de redactie bekend) werkt als buitengewoon opsporingsambtenaar (boa) bij de NS. Hij is blij met de beslissing om in een pilot wapenstokken te gebruiken bij geweldsincidenten. “Wij komen vaak in conflictsituaties terecht wanneer we conducteurs of machinisten te hulp schieten”, vertelt hij. “Er zijn maar weinig dagen dat ik naar huis ga zonder iets meegemaakt te hebben.”

“Regelmatig gaat het om verdachten die we moeten aanhouden of uit de trein moeten zetten. Nu moeten we dat met onze blote handen doen, terwijl je juist afstand wil creëren.”

‘Aangevallen door een grote groep’

Bij de NS werken op dit moment 680 boa’s. Ze worden ingezet op stations en in treinen en mogen aanhoudingen doen, iemands identiteit controleren, een procesverbaal opmaken en boetes uitschrijven.

“In de meeste gevallen heb je gelukkig geen wapenstok nodig”, vertelt Bart. “Maar soms belanden we in onprettige situaties, waarbij wij bijvoorbeeld met z’n tweeën worden aangevallen door een grote groep. Dan is zo’n wapenstok erg nuttig.”

‘Minder kleerscheuren’

“We vinden het zelf ook confronterend dat we dit moeten doen”, zegt van Elferen. “Want we zijn uiteindelijk gewoon een treinbedrijf, we zijn op aarde om mensen van A naar B te brengen. Dat er nu onderzocht wordt of collega’s een wapenstok nodig hebben, dat is eigenlijk best heftig.”

Maar de realiteit is dat NS-personeel dagelijks met geweld te maken heeft. “En soms ook met letsel thuis zit. Wij denken dat het dragen van een wapenstok onze mensen kan helpen om het werk beter uit te voeren, en dat ze er letterlijk ook minder kleerscheuren aan overhouden.”

Belangrijke stap

“Het gaat om collega’s die gewoon hun werk aan het doen zijn, die ervoor zorgen dat iedereen een veilige reis heeft. Er is geen enkele reden voor dat zij met zo veel ernstige incidenten te maken moeten krijgen.”

De goedkeuring van de wapenstok-pilot door het kabinet is volgens de NS-woordvoerder een belangrijke stap. “Het is goed dat deze proef twee jaar gaat duren, zo kunnen we kijken of het écht werkt.”

‘Bizar dat we ons moeten bewapenen’

Het gebruik van wapenstokken is zeker niet de enige oplossing, benadrukt Van Elferen. “Het zal niet alleen maar zitten in deze middelen. Het gaat ook om andere maatregelen die we kunnen nemen, zoals de inzet van politie en het installeren van poortjes bij stations bijvoorbeeld. Er zijn meer handvatten die kunnen helpen om de veiligheid van mijn collega’s en ook die van reizigers te beschermen.”

Bart denkt dat de proef een goede stap is: “Het is natuurlijk bizar dat wij ons moeten bewapenen. Maar we zien gewoon dat het nodig is, dat collega’s iets nodig hebben om zich te verdedigen. We doen het niet voor niks.”

Voorjaar 2026

“Een stok is ongeveer 40 centimeter lang. Daar zit natuurlijk nog een hand aan vast. En de stok komt als je hem niet gebruikt, aan je riem te hangen. Dus ze zijn zo ook wel zichtbaar. Mensen kunnen zien dat je bevoegd bent om geweld te gebruiken en hopelijk werkt dat ook een beetje preventief.”

De NS gaat op korte termijn naar de voorwaarden kijken om de pilot te kunnen starten. Het gaat dan bijvoorbeeld om welke trajecten en stations meedoen en welke medewerkers. De bedoeling is dat de twee jaar durende pilot in het voorjaar van 2026 kan beginnen.