Aftakelangst is overal in films. Als de zin van het leven louter nog levensverlenging is en we tekenen van verval fanatiek onderdrukken met sport, diëten en cosmetische ingrepen, groeit onvermijdelijk de doodsangst. Want we weten best dat Magere Hein sneller jogt dan wij, net als zijn voorbodes ziekte en dementie.
Drama
Familiar Touch. Regie: Sarah Friedland. Met: Kathleen Chalfant, Carolyn Michelle, Andy Mcqueen, H. Jon Benjamin. 91 min.
Daarom is veroudering en aftakeling in de film vaak zo angstaanjagend; het is een cathartisch medium dat onze angsten afdrijft door ze ons in een veilige omgeving te laten beleven. We zijn gefascineerd door de ontluistering van Michael Haneke’s Amour of door Anthony Hopkins die zich in The Father vergeefs vastklampt aan de laatste restjes waardigheid als zijn realiteit uiteenvalt. Of huiveren bij geriatrische horror, met dementerende bejaarden als demonen en het verzorgingstehuis als de hel: zie The Rule of Jenny Pen, nu in de bioscoop.
Daar tegenover staan troostfilms waar op de drempel van de dood een droom alsnog wordt gerealiseerd of oude mensen hun laatste kans op liefde en geluk grijpen. Zulke ‘laatste kans’-films negeren dat ouderdom om verlies draait: van vitaliteit, vrienden, decorum.
Het knappe filmdebuut Familiar Touch van Sarah Friedland is een van de zeldzame films die een middenweg vinden tussen bangmakerij en rozengeur. We zijn getuige van de aftakeling van Ruth Goldman, die we aanvankelijk thuis treffen. Iemand is op bezoek: Ruth heeft iets moois voor hem aangetrokken en flirt een beetje. Het blijkt haar zoon Steven te zijn, die haar naar verzorgingshuis Bella Vista komt brengen. Dat huis had ze zelf uitgezocht, al is Ruth dat vergeten.
De film volgt Ruths integratie in Bella Vista. Haar aanvankelijke tegenstribbelen: Nee, dat kan ik zelf, waarom moet ik die pillen slikken? De warme, geduldige verzorger Vanessa die haar op haar gemak stelt. Al is Ruth sowieso niet lastig. Ze weet van kleine dingen te genieten: drijven in het zwembad, de zon op haar huid, een aanraking. Ze maakt vrienden, glimlacht om medebewoners die zich op het balkon uitkleden of onmogelijk traag door de gang rollatoren. Gaat kordaat aan de slag in de keuken; Ruth was een kok. Maar haar dementieproces gaat door, hoe nijver ze ook traint om namen van groenten te onthouden of het recept van oma’s borscht te reproduceren. Dat zijn oude herinneringen, hoe zit het met nieuwe? Wie die kalende man met baard is bijvoorbeeld? „Och, Steven is mijn zoon!” beseft ze plots onder de douche. „Maar straks ben ik dat weer vergeten.”
Aftakeling is geen grootse tragedie in Familiar Touch. Het is wat het is: een geleidelijk proces, een beetje saai, met groeiende afwezigheid en steeds minder lucide momenten. Ruth accepteert dat gelaten en niet zonder humor; ze doet me soms denken aan mijn eigen vader, die in 2020 overleed aan alzheimer. Hij bestudeerde aanvankelijk met een zekere nieuwsgierigheid zijn eigen aftakeling.
Net als Ruth, subtiel vertolkt door toneelactrice Kathleen Chalfant. Ze is rustig, bijna sereen, al zijn er onvermijdelijke momenten van desoriëntatie en paniek. In Amerikaanse recensies lees ik termen als ‘quietly devastating’, maar dat bewijst vooral hoe krampachtig we aftakeling en de dood uit het leven verbannen. Familiar Touch is niet ‘verpletterend’, het viert de kunst van loslaten.
Nota bene: de film speelt zich wel af in een zeer welgesteld verzorgingshuis, Villa Gardens in Pasadena. Personeel en bewoners figureren in de film. Vredig vervagen gaat gemakkelijker in zwoel Californië, met strak gemanicuurde tuinen, blauwe zwembaden en lief en uitstekend opgeleid personeel. Het voornaamste is evenwel dat Familiar Touch niet focust op wat we verliezen maar op wat blijft: een streling, een geur, een gevoel. Als de inmiddels ver weggezakte Ruth met haar zoon Steven danst op een doowop-nummer ontspant ze volledig. Haar brein is Steven misschien vergeten, haar lichaam niet.
Geef cadeau
Deel
Mail de redactie
NIEUW: Geef dit artikel cadeau
Als NRC-abonnee kun je elke maand 10 artikelen cadeau geven aan iemand zonder NRC-abonnement. De ontvanger kan het artikel direct lezen, zonder betaalmuur.