Peter Hilz

NOS Nieuws•vandaag, 17:53

  • Guus Dietvorst

    redacteur Politiek

  • Guus Dietvorst

    redacteur Politiek

Nog vier dagen tot de verkiezingen en dus was het vandaag voor partijleiders de laatste campagnezaterdag om mensen te bereiken. Hoewel de kiezer nog moet spreken, kijkt een aantal van hen al vooruit naar wat er nodig is om daarna snel een stabiele regering te vormen.

PVV-leider Wilders, VVD-leider Yesilgöz, GL-PvdA-leider Timmermans benadrukken vooral dat het daarvoor zaak is om hun respectievelijke partijen zo groot mogelijk te maken. CDA-leider Bontenbal en D66-leider Jetten vinden dat ongetwijfeld ook van hun eigen partij, maar doen tegelijk een oproep aan ‘het midden’ om de rijen te sluiten.

Kerstboom op de bordesfoto

Van links tot rechts zijn partijen het erover eens dat een snelle formatie en een stabiele coalitie goed zou zijn voor het land. Niemand heeft zin in nog een politiek experiment als het huidige kabinet met een partijloze premier, dat het niet lang heeft uitgehouden.

“Ik hoop dat we de dag na de verkiezingen aan tafel zitten met een aantal partijen om zaken zo snel mogelijk al regelen”, zei Yesilgöz vandaag. Jetten zei te hopen snel op het bordes te staan “met een ambitieus kabinet”. Bikker van de ChristenUnie hoopt op een formatie van enkele maanden, met een kerstboom in de achtergrond van de traditionele bordesfoto. “Aan ons zal het zeker niet liggen.”

Tegelijkertijd zijn er in de campagne allerlei blokkades opgeworpen die de vorming van een coalitie kunnen bemoeilijken. Zo sluiten veel partijen de PVV op voorhand uit. Terwijl Wilders volgens peilingen kans maakt om weer de grootste te worden. En de grootste krijgt over het algemeen het voortouw in de formatie.

Andere werkelijkheden

Om Wilders wind uit de zeilen te nemen, laten de partijen die na de PVV komen in de peilingen de afgelopen dagen geen kans onbenut om te benadrukken dat ze écht niet met die partij gaan samenwerken. Hun boodschap voor de kiezer is: een stem op Wilders is een weggegooide stem.

Het antwoord van de PVV-leider daarop is steevast: wacht maar hoe groot ik word, en kijk dan nog maar eens of jullie om me heen kunnen. “De mensen zijn de baas”, zei hij vandaag op campagne in Volendam. “Zeker als we de grootste worden, ontstaan er allemaal andere werkelijkheden.” Misschien geen vreemde gedachte, na de vorige verkiezingen was NSC ook niet happig op een samenwerking met PVV, maar die partij voelde zich uiteindelijk toch gedwongen door de verkiezingsuitslag.

Kijk hier hoe een aantal lijsttrekkers vandaag campagne voerde:

Vorige slide

Volgende slide

Ondertussen ligt het tussen andere partijen ook ingewikkeld. Zo heeft de VVD bij herhaling laten weten echt geen trek te hebben in een coalitie met GroenLinks-PvdA. “Het zal centrumlinks worden of centrumrechts”, zei Yesilgöz vandaag. “En ik hoop centrumrechts. En ook andersom worden verschillen benadrukt. “Maak GroenLinks-PvdA de grootste, want anders krijg je meer van hetzelfde”, zei Timmermans. “Ik moet er niet aan denken dat we het kabinet Yesilgöz-2 krijgen.”

Door de oogharen

Maar zoals het er nu voorstaat, is de kans best aanwezig dat beide partijen nodig zijn voor een meerderheidscoalitie. Zeker als de PVV niet mee mag doen. CDA-leider Bontenbal ziet dat ook, benadrukte hij vandaag nog maar eens. “Als je door de oogharen kijkt dan zie je dat je links en rechts nodig hebt.”

Na de verkiezingen wil hij daarom “snel praten met elkaar en oud zeer uit de lucht halen”. Bontenbal deed net als gisteren de oproep om geen nieuw zeer te veroorzaken. Stop nou met breekpunten formuleren en elkaar uitsluiten, aldus de CDA’er in de richting van VVD en GL-PvdA.

Op zich hoort het zich afzetten tegen een andere partij natuurlijk bij de campagne, maar de toon en scherpte waarmee het nu gebeurt, kan het straks wel moeilijk maken om weer nader tot elkaar te komen. Net als Bontenbal pleit Jetten daarom voor eenheid in ‘het midden’. “Ik zal er alles aan doen om de positieven krachten in de politiek te verenigen zodat we een front vormen”, zei hij op campagne.

Hoe het allemaal uitpakt wordt na 29 oktober duidelijk(er). De komende dagen hebben de lijsttrekkers nog de gelegenheid om mensen te overtuigen hun partij groot te maken. Bontenbal: “We gaan nog even vier dagen knallen en uiteindelijk is het aan de kiezer.” Of in de woorden van Wilders: “De democratie is dat er eerst wordt gestemd, en dat er dan gekeken wordt wat er verder gebeurt.”