AFPBeveiligingspersoneel in een Belgische rechtszaak

NOS Nieuws•vandaag, 13:00

België dreigt te veranderen in een narcostaat, waarschuwt een onderzoeksrechter in een open brief op de website van de Belgische rechtbanken. “We staan voor een georganiseerde dreiging die onze instellingen ondermijnt. Uitgebreide maffieuze structuren hebben zich verankerd, worden een parallelle macht die niet alleen de politie uitdaagt, maar ook het gerecht.”

De onderzoeksrechter uit Antwerpen, een van de zeventien daar, waarschuwt dat de economie vervlochten raakt met de onderwereld, het geweld escaleert en corruptie en afpersing toenemen. Zelf bracht ze vier maanden door in een safehouse vanwege een ernstige bedreiging.

De briefschrijfster, vergelijkbaar met een rechter-commissaris in Nederland, wijst erop dat zwart geld doorsijpelt naar de reguliere economie, waar de prijzen in de vastgoedsector worden opgedreven. “Deze circuits blijven op een uitzondering na onaangeroerd, er zijn niet genoeg gespecialiseerde speurders.”

Ondertussen worden medewerkers van de haven, douane, politie en zelfs justitie omgekocht of bedreigd om voor de criminelen te werken. Wie niet meewerkt, moet vrezen voor geweld. “Een aanslag op een woning met een bom of met oorlogswapens, een homejacking of ontvoering zijn heel eenvoudig te bestellen online”, weet de rechter. “Je hoeft er zelfs niet voor op het darkweb te gaan, een snapchataccount volstaat. Bovendien is het niet eens duur, vaak zijn enkele honderden euro’s genoeg.”

In de steek gelaten

Zelf voelde ze zich in de steek gelaten door de autoriteiten toen ze moest onderduiken. “In die omstandigheden is er geen overheid die ons contacteert, die actief een aanbod doet ter ondersteuning, er is geen compensatie, geen opvang voor familie en collega’s, geen verzekering voor alle schade.”

“En daarna pik je de draad terug op als voorheen. It just comes with the job, lijkt mijn overheid te zeggen. Stel u dat even voor in de privé.” Ze voelt zich van “een nobele ridder voor de rechtsstaat” verworden tot een donquichot, of erger nog: “soldaten in de frontlinie zonder rugdekking”.

Volgens de vrouw ervaren rechters te weinig structurele steun vanuit de overheid, wat een bedreiging betekent voor de rechtsstaat. Ze vreest dat het een kwestie van tijd is voordat een collega “zich voor zijn eigen veiligheid genoodzaakt ziet een procedurefout uit de hoed te toveren om zijn handtekening niet onder een veroordeling te moeten zetten”. Een bange rechter kan geen goede rechter zijn, vat ze het kwaad samen.

Alarmsysteem betalen

Ze pleit ervoor om rechters anoniem hun werk te laten doen en persoonsgegevens uit databanken te houden. Ook moet er een vast aanspreekpunt komen voor bedreigde rechters en een vergoeding voor fysieke en materiele schade. In een toelichting zegt ze anoniem tegen de VRT dat ze bijvoorbeeld zelf lang moest aandringen voor vergoeding van een alarmsysteem. “Dat zouden ze budgettair toch eens moeten herbekijken.”

Ook vindt ze dat de communicatie van veroordeelden vanuit de gevangenis beter moet worden tegengegaan. Uit dossiers blijkt dat drugstransporten en zelfs aanslagen moeiteloos van achter de tralies geregeld kunnen worden.

“De rechtsstaat is geen abstract begrip. Zij bestaat uit mensen – magistraten, politiemensen, cipiers- die hun werk doen met overtuiging, maar die recht hebben op een overheid die hen ondersteunt”, sluit ze af. “De vraag is niet of de rechtsstaat bedreigd wordt, dat is hij al. De vraag is: hoe onze staat zichzelf gaat verdedigen.”

‘Tandje bijsteken’

Minister Verlinden van Justitie erkent dat de autoriteiten “een tandje moeten bijsteken”. Ze zegt verder de openbaarheid van persoonsgegevens te willen inperken en rechtbanken beter te beschermen. Ook zullen er betere veiligheidsrisicoanalyses gemaakt voor justitiepersoneel. “Ik begrijp de grote zorgen en ongerustheid die leven bij de magistraten en personeel van justitie.”

België worstelt, net als Nederland, al langer met ondermijning van de samenleving door gewelddadige drugsbendes. De laatste jaren nemen er ook aanslagen met vuurwapens en zelfgemaakte bommen toe. Daarbij waren ook meerdere keren cipiers doelwit.