Welke lijsttrekker kwam het sterkst over, maakten Geert Wilders en Rob Jetten een uitglijder met hun uitspraken en waarom werd er soms geklapt? Politiek verslaggever Remko Theulings beantwoordt vragen die jullie hadden na het verkiezingsdebat.
1. Wat is jouw eerste indruk van het verkiezingsdebat?
“Wat mij opviel is dat het een heel levendig debat was”, begint Theulings. “Het was af en toe zelfs zo levendig dat het soms lastig was om te verstaan wat de lijsttrekkers allemaal zeiden. Op sommige momenten werd er heel veel door elkaar gepraat. Dat kwam het debat niet altijd ten goede, maar gelukkig stond Suzanne Bosman ertussen om het in goede banen te leiden.”
De politiek verslaggever zag dat de lijstrekkers vol energie het debat met elkaar aangingen. “Je merkte dat ze deze laatste paar dagen voor voor de verkiezingen helemaal ‘fired up’ zijn. Ze persten er echt het laatste restje energie uit, want ze weten: ik moet nú presteren, de verkiezingen zijn overmorgen.”
Politiek verslaggever Remko Theulings in gesprek met presentator Carmen Nelissen2. Welke lijsttrekker kwam volgens jou het sterkst over?
Een verkiezingsdebat moet altijd even inzinken, vertelt Theulings. Maar hij moet toch het eerst aan Dilan Yeşilgöz (VVD) denken. En dat komt vooral door haar techniek van debatteren, legt hij uit. “In het debat over migratie wist ze de zogenoemde lijn goed voort te zetten. Dat zit ‘m in hoe ze het woord neemt en het haar lukt om haar punt te maken. Ik vond dat ze dat wel goed deed.”
Verder was Frans Timmermans (GroenLinks-PvdA) volgens hem goed op het publiek ingespeeld. In de zaal in Ahoy Rotterdam zaten studenten van de Erasmus Universiteit. “Hij dacht waarschijnlijk: hier staan 2. 000 studenten, ik wil af en toe even een applausje. En dat lukte hem ook. Zo’n opmerking over de studiebeurs maakte hij natuurlijk niet zomaar.” Ook Rob Jetten (D66) wist handig in te spelen op het aanwezige publiek, merkte Theulings.
Ik heb het gevoel dat het vuur net iets minder brandt dan bij andere verkiezingen
politiek verslaggever Remko Theulings over PVV-lijsttrekker Geert Wilders
Van Geert Wilders (PVV) weet de politiek verslaggever dat hij altijd een scoringsdrift heeft in debatten. “Daar hoef je je eigenlijk nooit zorgen om te maken bij hem. Hij pakt het podium wel.” Dat was ook nu het geval, maar toch had Theulings ‘het gevoel dat het vuur net iets minder brandt dan bij andere verkiezingen’. “Maar misschien vergis ik me daarin hoor.”
Henri Bontenbal (CDA) was minder zichtbaar tijdens het debat, gaat hij verder. “Ik vond hem een beetje rustig, afwachtend zelfs. Dat deed Bontenbal in eerdere debatten ook al. Het lijkt wel of hij een soort rol kiest van: ‘Ik laat de anderen maar kibbelen.’ Hij heeft graag het slotwoord, merkt de politiek verslaggever. “Het is een beetje dominee-achtig, met zalvende woorden dat ze het straks samen moeten gaan doen. Dat is denk ik strategie, maar daardoor is hij wel minder zichtbaar in zo’n debat.”
En dan Joost Eerdmans (JA21). De ‘new kid on the block’, lacht Theulings. “Ik vond Eerdmans het helemaal niet slecht doen, eerlijk gezegd.” De afgelopen weken liepen eerdere optredens bij Eva en Nieuwsuur minder goed voor hem af, legt hij uit. “Maar ik vond hem deze keer toch wel redelijk overtuigend. Je kreeg ook het gevoel dat hij een thuiswedstrijd speelde, hier in Rotterdam. En dat straalde hij ook wel uit.”
Kijk hieronder de livestream terug waarin we jullie vragen na het EenVandaag Verkiezingsdebat beantwoorden
Kijk terug: jullie vragen na het EenVandaag Verkiezingsdebat beantwoord3. Er werd regelmatig geklapt in het publiek, hoe zit dat?
Het publiek heeft van tevoren geen aanwijzingen gekregen, benadrukt Theulings. De aanwezige studenten lieten echt zelf merken wanneer ze het met een lijsttrekker eens waren of juist niet. “Het is niet in scène gezet.”
“Het is ook echt aan de politici om daar een beetje mee te spelen. Om te zorgen dat hun opmerkingen goed getimed zijn en goed vallen, en dat ze daardoor wat bijval vanuit het publiek krijgen.” En dat kunnen de lijsttrekkers volgens hem ook wel: “Ze zijn natuurlijk performers. Scoringsdrang is geen enkele politicus immers vreemd. Zo hadden ze allemaal wel hun momentje.”
4. Hoe valt de ‘honger in Afrika’-uitspraak van Wilders, denk je?
In het debat over de portemonnee stelde Wilders dat hij de btw op boodschappen naar 0 procent wil hebben en dat wil betalen door te stoppen met ontwikkelingshulp. “Dan hebben ze misschien iets meer honger in Afrika, maar hier niet”, zei de PVV-lijsttrekker. Het zorgde voor verontwaardiging in de zaal, merkte Theulings. “Die opmerking was over het randje en misschien zelfs wel ver over het randje.”
“En dan is de vraag: hoe reageren zijn kiezers erop?”, gaat hij verder. “Dat is altijd heel lastig inschatten, want die kiezen pas in het stemhokje straks. Maar ja, het zijn wel de opmerkingen die blijven hangen en die je kunnen maken of breken.”
Overigens had ook Jetten een uitspraak waarop geroezemoes ontstond in de zaal, merkt de politiek verslaggever op. De D66-lijsttrekker had het over prinses Amalia, die momenteel een opleiding tot reservist volgt. Dat betekent volgens hem dat je ‘met de kroonprinses in militaire training kan komen’ als je voor een carrière bij Defensie kiest. “Ik gok dat een aantal kerels hier in de zaal hier wel zin in hebben”, voegde Jetten daaraan toe.
Hij suggereerde daarmee dat Amalia jonge mannen zou ‘verleiden’ om ook in dienst te gaan, zegt Theulings. “Of het nou met of zonder aanhalingstekens bedoeld was bleef een beetje onduidelijk, maar het leidde in ieder geval tot heel veel reacties. En of die uitspraak nou positief of negatief uitpakt, het blijft in ieder geval wel hangen.”
5. Zijn er van tevoren afspraken gemaakt met de politici?
“Niet door elkaar praten”, lacht Theulings. “Maar dat blijkt elke keer weer alleen voor de vorm.” Zodra er nieuwe verkiezingen komen, is er contact met de politieke partijen, legt hij uit. “Want ze weten dat wij altijd een verkiezingsdebat organiseren.” Maar uiteindelijk is de keuze welke lijsttrekkers worden uitgenodigd en waarover ze gaan debatteren aan EenVandaag.
De onderwerpen worden mede bepaald aan de hand van kiezersonderzoek onder leden van het Opiniepanel, vertelt de politiek verslaggever. Maar ook speelt een rol welke thema’s in andere debatten worden aangestipt. “Zo is wonen een belangrijk verkiezingsthema, maar het is ook al uitgebreid aan bod gekomen in de eerdere debatten bij RTL en SBS.”
“Terwijl een onderwerp als ‘veiligheid in Europa’ nog niet echt besproken is, terwijl de uitbreiding van Defensie ongelooflijk veel geld gaat kosten en dus hele grote consequenties gaat krijgen. Daarom hebben wij ervoor gekozen om bijvoorbeeld dat thema te behandelen in ons debat”, legt hij uit.
In het EenVandaag Verkiezingsdebat werden drie onderwerpen behandeld, waar steeds vier van de zes lijsttrekkers aan meededen. Iedere lijsttrekker deed dus aan twee debatten mee. “Daarin kijken we ook naar waar spanningen zitten tussen partijen. Er moet namelijk wel wat spanning ontstaan, want het is niet leuk om naar vier partijen te kijken die geen noemenswaardige verschillen hebben. Je wordt daar als kiezer bovendien ook niet wijzer van.”
6. Waarom mochten andere partijen eigenlijk niet meedoen?
Uiteindelijk heeft EenVandaag dus gekozen voor Wilders, Timmermans, Jetten, Bontenbal, Yeşilgöz en Eerdmans. Een debat organiseren betekent keuzes maken, zegt Theulings. “Je kunt niet vijftien partijen op één podium zetten.”
Daarom is er gekeken naar hoe partijen het doen in de zetelpeiling, of ze nu al in de Tweede Kamer zitten en of ze bijvoorbeeld recent geregeerd hebben, legt hij uit. Maar ook in hoeverre partijen straks doorslaggevend zijn in het vormen van een nieuw kabinet. “Gaan zij het de komende jaren voor het zeggen krijgen?”
De politiek verslaggever heeft stiekem al even kunnen zien hoe de mogelijk volgende coalitie met elkaar in debat ging, namelijk GroenLinks-PvdA, CDA, D66 en VVD. “Er zijn eigenlijk best wel veel overeenkomsten als je hun verkiezingsprogramma’s naast elkaar legt. Je zou dus zeggen: ‘Het moet hen wel lukken om binnen een paar weken – vooruit een paar maanden – er samen uit te komen.”
Toch was dat niet per se te merken in het debat. “In de campagne draait het juist om de verschillen tussen partijen te benadrukken. Dus je zou na vanavond inderdaad kunnen denken: gaat dat ooit wel werken?”, vertelt Theulings. Maar donderdag is er een andere realiteit, als de verkiezingsuitslag bekend is. “Dan zitten ze allemaal in een zweterig kamertje elkaar de vraag te stellen: ‘Hoe nu verder?'”
Uitlegvideo: strategisch stemmen, moet je dat doen?Je hebt onze overige cookies (nog) niet geaccepteerd.
Doet dit onderdeel van deze website het niet? Voor een volledig werkende website accepteer je hier de overige cookies.
Wijzig cookies