Moet waargebeurd in films waar gebeurd zijn? Of maakt dat ons niets uit? Juridisch wel degelijk. Neem miniserie Baby Reindeer, over een komiek en zijn agressieve stalker. Een waargebeurd verhaal, aldus Netflix. Dus niet: gebaseerd op een waargebeurd verhaal. Dat semantische detail maakte Netflix kwetsbaar voor een Amerikaanse schadeclaim van ‘stalker’ Fiona Harvey – die zaak loopt nog. Want ook al klopt de serie grotendeels,  helemaal waar is het niet.

Normaliter luidt de disclaimer daarom ‘gebaseerd op’ of ‘geïnspireerd door’ een waargebeurd verhaal. Maar wat als dat waargebeurde verhaal zelf onzin is? Doet dat ertoe in de bioscoop? Of gaat het daar louter om een shot feelgood?

Als bezoeker van wandelfilm The Salt Path kun je je bijvoorbeeld bekocht voelen. Schrijver Raynor Winn, alias Sally Walker, beweerde in haar autobiografische bestseller dat ze na een onhandige investering harteloos uit haar huis werd gezet terwijl haar echtgenoot Timothy gediagnosticeerd was met de fatale hersenziekte CBD. Het berooide koppel ging met een tentje aan de wandel en hervond zichzelf en elkaar terwijl de helende kracht van de natuur zijn werk deed en de echtgenoot wonderbaarlijk genas.

The Salt Path was in mei met ruim 4 miljoen euro recette een hit in Nederland. Maar in juli concludeerde de Britse krant The Observer dat de echtgenoot er nooit zo ernstig aan toe was, het dakloze koppel een Frans buitenhuisje had en de financiële malheur te danken was aan malversaties van Winn, die als accountant van een familiebedrijf 64.000 pond had ontvreemd.

Mosterd na de maaltijd; distributeur Paradiso Films bidt vermoedelijk vurig dat het rumoer rond de verfilming van ‘autobiografische’ bestseller The Penguin Lessons eveneens overwaait. Deze suikerzoete en routineuze film ging vorige week in roulatie. Docent Tom Michell belandt anno 1976, naar blijkt verbitterd door het verlies van een dochtertje, op  de kostschool  St. George’s bij Buenos Aires. Als hij wordt gedwongen tot ongewenste adoptie van een koddige pinguïn raakt hij opnieuw bezield. De pinguïn groeit uit tot inspiratie, troost en biechtvader van zijn verwende scholieren en labbekakkerige schoolhoofd.

Het is aalgladde feelgood, met de Argentijnse ‘vuile oorlog’ als decor voor een standaardverhaal over trauma en engagement. Maar met auteur Tom Michell is meer gaande: hij wordt verdacht van kindermisbruik. Het Britse Channel Fourliet drie oudere mannen aan het woord die als scholieren begin jaren zeventig op een kostschool in Dorset zeggen te zijn gegroomd, gedrogeerd, bepoteld en aangezet tot masturbatie door Michell, die zich toen Mike Thompson liet noemen. De auteur ontkent boos, maar de biografie van deze pensionado uit Cornwall is verdacht leeg.

Wordt vervolgd? Je neemt aan dat de Britse pers aan het graven is, maar vermoedelijk niet te snel, zal de Nederlandse distributeur Paradiso Films wel hopen. Paradiso Films benadrukt dat Michells schuld onbewezen is en later onderzoek – in 2017 – niets opleverde. Volgens Channel Four omdat de feiten verjaard bleken; Michell zou nu wel een aantekening in zijn dossier hebben.

De film lijkt er weinig hinder van te ondervinden. Zondag zag ik The Penguin Lessons in Rotterdam in een goed gevulde zaal. Achter me zat een moeder met zoontje, ik hoorde haar na afloop fluisteren: „Zo schattig, die pinguïn.” Zelf kon ik de kwestie lastig uit mijn hoofd zetten. Toen acteur Steve Coogan zijn nieuwe schoolhoofd vertelde dat hij lesgaf in Chicago, Ecuador, Venezuela en Brazilië, dacht ik: wanderlust of was hij op de vlucht nadat zijn oude kostschool zijn misbruik in de doofpot stopte (‘beter voor iedereen’) na een advies aan Michell zich een paar jaar heel onzichtbaar te maken? Hield hij daar in Argentinië zijn handen wél thuis?

Vragen, vragen, de geest sloeg aan het dwalen. Toch viel ook ik bij vlagen voor de charmante koddigheid van de inspirerende pinguïn-verlosser Juan Salvador. Helder dus: bij ‘gebaseerd op een waargebeurd verhaal’ is alles toegestaan. Zie ook de baarlijke nonsens die recente biopics beweerden over Freddy Mercury, Elvis of Amy Winehouse. De waarheid interesseert ons geen lor als het zaallicht dooft. Dan kan zelfs een mogelijke kindermisbruiker ons inspireren.

Geef cadeau

Deel

Mail de redactie

NIEUW: Geef dit artikel cadeau
Als NRC-abonnee kun je elke maand 10 artikelen cadeau geven aan iemand zonder NRC-abonnement. De ontvanger kan het artikel direct lezen, zonder betaalmuur.