Deelt de Catalaans-nationalistische partij Junts per Catalunya (Samen voor Catalonië) de doodsteek uit aan de Spaanse regering? Maandag maakte partijleider Carles Puigdemont bekend dat het bestuur van Junts had besloten de steun aan de regering in te trekken. Donderdag stemden de partijleden in met dit besluit. Dat betekent het definitieve einde van Sánchez’ meerderheid in het Spaanse parlement.
Al sinds november 2023 regeert Sánchez met een wankele meerderheid. De coalitie van zijn socialistische partij PSOE met het linkse Sumar heeft slechts 152 van de 350 zetels. Daarom is hij afhankelijk van de gedoogsteun van verschillende kleine (en separatistische) partijen. Naast de zeven zetels van Junts gaat het onder meer om de Baskische partij EH Bildu en de Galicische nationalistische partij BNG.
Die gedoogsteun, met name die van Junts, had een prijs: Sánchez tekende een omstreden amnestiewet waarmee gratie wordt verleend aan ruim driehonderd Catalaanse separatisten die in 2017 onafhankelijkheid eisten in een illegaal referendum. De regeling zou ook gelden voor Puigdemont, die als regiopresident van Catalonië het referendum organiseerde en na het mislukken ervan naar Brussel vluchtte. Ook beloofde de partij van Sánchez zich in te zetten voor „de institutionele, culturele en taalkundige uniciteit van Catalonië”.
Ondanks grote demonstraties, aangevoerd door de extreemrechtse partij Vox en de rechts-conservatieve Partido Popular, werd Sánchez een paar dagen na de presentatie van het regeerakkoord in november 2023 door een meerderheid van het Spaanse parlement gekozen tot premier.
Lees ook
Pedro Sánchez bereikt omstreden regeerakkoord met de Catalaanse separatisten
Arrestatiebevelen
Bijna twee jaar later wil Junts de samenwerking beëindigen, zei Puigdemont maandag tijdens een toespraak van een half uur in het Franse Perpignan. De regering heeft zich volgens Junts onvoldoende gehouden aan de afspraken. „We hebben ze veel kansen gegeven om te veranderen”, zei Puigdemont. „Het punt is dat we hen niet meer geloven”, vulde secretaris-generaal Jordi Turull aan.
Ze doelen daarmee onder meer op de arrestatiebevelen tegen enkele separatisten die nog steeds open staan, ook tegen hem. Ondanks de amnestiewet weigert het Hooggerechtshof in Spanje Puigdemont gratie te verlenen omdat hij ook verdacht wordt van andere vergrijpen, zoals het verduisteren van overheidsgelden. Hij woont daarom nog altijd in België. Ook vindt Junts dat de regering-Sánchez niet genoeg gedaan heeft om het Catalaans tot een officiële EU-taal te maken.
De Spaanse premier Pedro Sánchez donderdag bij de Senaat in Madrid.
Foto Manu Fernandez/AP
Zoom in
Volgens analisten speelt ook een andere ontwikkeling mee: het gevecht om de macht in Catalonië. „Achter deze confrontatie schuilt Junts’ wens om zich in Catalonië te herpositioneren om electoraal niet achterop te raken”, schrijft de Spaanse krant El País donderdag. De nieuwe, rechts-radicale partij Aliança Catalana stijgt hard in de peilingen. Zolang Junts de regering steunt, kan Puigdemont moeilijk hard maken dat de ontevreden Catalaanse kiezer voor verzet tegen Madrid bij zijn partij moet zijn.
Lees ook
En dan heerst de verwarring: is Puigdemont nou in het parlement of niet?
‘Geen motie van wantrouwen’
Voor de regering van Sánchez zal het moeilijker worden meerderheden te vinden voor wetten en de begroting voor 2026. Maar op een val van zijn regering of nieuwe verkiezingen lijkt Junts (nog) niet aan te sturen. „Het belangrijkste is niet wat Puigdemont zei, maar wat hij níét zei”, zeggen regeringsbronnen tegen El País. „Geen motie van wantrouwen, geen oproep tot verkiezingen, niets definitiefs.”
Als Junts de regering wil laten vallen, moet de partij samenwerken met partijen aan de rechterflank. Dat lijkt onwaarschijnlijk, omdat Vox en de Partido Popular zich eerder fel uitspraken tegen amnestie voor de Catalanen. Sánchez reageerde dan ook onderkoeld: hij instrueerde zijn partijgenoten „niet te happen en de olijftak te blijven aanreiken, met de bereidheid om de dialoog aan te gaan”.
De beslissing van Junts zal de premier wel degelijk zorgen opleveren, in de eerste plaats over de begroting voor 2026. Sánchez slaagt er al sinds 2023 niet in een nieuwe begroting door het parlement te krijgen, waardoor telkens de oude begroting wordt verlengd en er geen ruimte is voor nieuwe initiatieven. Zonder steun van Junts raakt ook een meerderheid voor de begroting van 2026 steeds verder uit beeld.
Geef cadeau
Deel
Mail de redactie
NIEUW: Geef dit artikel cadeau
Als NRC-abonnee kun je elke maand 10 artikelen cadeau geven aan iemand zonder NRC-abonnement. De ontvanger kan het artikel direct lezen, zonder betaalmuur.