Het interieur van de barokke jezuïetenkerk op de Veemarkt onderging enkele jaren geleden al een geslaagde restauratie. Dan vallen dertien monumentale schilderijen die er hangen een beetje uit de toon. De enorme kunstwerken, tot 3,3 meter hoog en wel 4,5 meter breed, tonen het leven en de wonderen van de heilige Franciscus Xaverius. Hij was missionaris en medeoprichter van de jezuïetenorde in onze contreien. “Het is een van de rijkste barokmeesterwerken in Vlaanderen”, zegt Ben Weyts, Vlaams minister van Onroerend Erfgoed.

De exotische landschappen, mirakels en bekeringen fascineren al meer dan drie eeuwen gelovigen en kunstliefhebbers. Er waren liefst zes kunstenaars nodig om alle doeken te vullen. Helaas verkeert de indrukwekkende reeks schilderijen al heel wat jaren in zorgwekkende staat. Naast klassieke schade zoals opstuwende verf, craquelures en verdonkerde vernislagen zorgden invretende kalksporen, gaten in het doek, schimmelvorming en zelfs aantasting door houtwormen voor nog meer schade.

De meeste monumentale schilderijen hangen in de zijbeuken.  © Dirk Vertommen

Daarom maakt minister Weyts bij hoogdringendheid geld vrij om de restauratie van het ensemble aan te vatten: tien monumentale werken, plus een triptiek die samen een reeks vormen. Specialisten gaan aan het werk om de verf- en vernisproblemen onder handen te nemen, maar ook alle andere schade. Omdat de werken zo enorm groot zijn, kunnen ze de kerk niet uit. Daarom wordt er tijdelijk een restauratieatelier opgezet in de kerk zelf. Op die manier kunnen bezoekers de voortgang van de restauratie op de voet volgen. “Het is een opportuniteit om het publiek mee te nemen in het restauratie- en erfgoedverhaal”, klinkt het.

Bijna half miljoen euro

Met deze campagne is alles samen een investering van 483.000 euro gemoeid. Vlaanderen neemt 80 procent van het benodigde budget voor zijn rekening, terwijl de rest wordt gedragen door de stad. “De schilderijen verkeren in een vergevorderde staat van verval. We konden niet toekijken hoe dit erfgoed verder achteruitging. Daarom hebben we met de stad zelf om de hoogdringendheid van de restauratie gevraagd. Ik ben heel blij dat de minister dit persoonlijk ter harte heeft genomen. Dankzij die erkenning kunnen de restauratiewerken sneller van start gaan en redden we een uniek stuk erfgoed van verder verval”, vertelt Greet Geypen (Voor Mechelen), schepen van Erfgoed.

De schilderijen verkeren in een vergevorderde staat van verval. We konden niet toekijken hoe dit erfgoed verder achteruitging

Greet Geypen

Schepen van Erfgoed

Tegen 2030 moet heel de restauratiecampagne afgerond zijn. Niet toevallig, want dan plant Mechelen een groots stadsfestival rond Margareta van Oostenrijk. In het begin van de zestiende eeuw regeerde zij vanuit haar paleis, het Hof van Savoye, de Habsburgse Nederlanden, tot ze in 1530 stierf. Tijdens de festiviteiten willen de stad en de kerkfabriek Sint-Pieter graag in volle glorie kunnen tonen.

Om verdere schade te voorkomen, werd op sommige delen beschermend papier aangebracht.  © Dirk Vertommen

“De ingewanden van Margareta rusten nog altijd in een loden kist aan de voet van het hoofdaltaar. Daar willen we in de toekomst meer aandacht aan besteden, want dit is een bijzondere plek die ze verdient”, zegt schepen Geypen. De minister moet ze daarvan niet overtuigen. “In deze kerk komen verschillende hoofdstukken samen: het verhaal van de Bourgondiërs, de vele jezuïeten die Vlaanderen kende en het roemrijke verhaal van Mechelen door de eeuwen heen. Die ongelofelijke verhalen moeten we bewaren en doorgeven aan de volgende generaties, zodat ook zij ‘fier op dat van hier’ kunnen blijven”, legt Ben Weyts uit.

In deze kerk komen verschillende hoofdstukken samen. Die ongelofelijke verhalen moeten we bewaren en doorgeven aan de volgende generaties

Ben Weyts

Vlaams minister van Onroerend Erfgoed

De schilderijen verkeren momenteel in niet al te beste staat. © Dirk Vertommen