Waarom kiezen mensen er vrijwillig voor om bang te worden? Een nieuwe studie, gepubliceerd in oktober 2024 in Scientific Reports, werpt daar licht op. Onderzoekers van de Universiteit van Pécs doken in de psyche van horrorliefhebbers om te ontdekken waarom we met zoveel plezier naar enge films kijken. Hun onderzoek richtte zich op drie belangrijke factoren: angst, realisme en wat ze zelf ‘morbide nieuwsgierigheid’ noemen; die onweerstaanbare drang om toch even te kijken, ook als we weten dat het eng wordt.
Horrorfilms zijn al lang niet meer alleen iets voor de diehard fans; het genre groeit harder dan ooit. Net als spookhuizen, escape rooms en andere manieren om even lekker te griezelen, trekken ook horrorfilms een steeds breder publiek. En dat is opvallend, want angst is normaal gesproken iets wat we juist proberen te vermijden. Toch lijkt het voor horrorliefhebbers precies het tegenovergestelde te doen: die spanning zorgt niet alleen voor kippenvel, maar ook voor een flinke dosis plezier. Waar dat gevoel precies vandaan komt, blijft onderwerp van discussie. Eerdere studies wezen op de adrenaline en spanning als belangrijkste factoren, maar nieuw onderzoek laat zien dat het allemaal net wat complexer ligt. Zoals een onderzoeker het treffend verwoordde: “Eerdere benaderingen maakten geen onderscheid tussen plezier en opwinding.”
Onderzoeksmethoden en deelnemers
Om daar meer inzicht in te krijgen, gingen onderzoekers aan de slag met een flinke groep van 558 deelnemers. Zij vulden online vragenlijsten in over hun filmgewoonten, hoe ze omgaan met emoties en in hoeverre ze nieuwsgierig zijn naar gruwelijke of morbide onderwerpen. Ook werd gekeken naar hun geloof in het bovennatuurlijke, hun gevoeligheid voor walging en de mate waarin ze spanning en sensatie opzoeken. Daarna kregen de deelnemers tien korte fragmenten te zien uit uiteenlopende horror-subgenres, van bovennatuurlijk en psychologisch tot klassieke monsterfilms. Na elke scène gaven ze aan wat ze voelden, waarbij de onderzoekers probeerden te achterhalen welke factoren precies bijdragen aan dat vreemde, maar heerlijke mengsel van angst en plezier dat horrorfans zo goed kennen.
Artikel gaat verder onder video
De rol van angst en realisme
Uit de resultaten kwam een duidelijk patroon naar voren: angst, realisme en morbide nieuwsgierigheid bleken de sleutel tot het plezier dat mensen aan horror beleven. Hoe echter en intenser de scènes voelden, hoe groter de spanning, en juist die spanning zorgde bij veel deelnemers voor een gevoel van genot. Mensen die van nature nieuwsgierig zijn naar het duistere of verontrustende, haalden bovendien nóg meer plezier uit het genre. Angst speelde daarin een opvallend dubbele rol: het jaagt kijkers de stuipen op het lijf, maar zorgt tegelijkertijd voor een adrenalinekick die het kijken juist leuk maakt. Kortom, die griezelige mix van afschuw en opwinding is precies wat horror zo onweerstaanbaar maakt.
Hoewel walging een negatieve invloed lijkt te hebben op het plezier, blijft de opwinding intact. Scènes die hoge niveaus van walging opriepen, verminderden het plezier, maar niet de opwinding. Dit wijst erop dat walging een afschrikkend element kan zijn dat het plezier voor sommige kijkers vermindert, terwijl de sensatie van angst zelf een aantrekkingskracht behoudt.
Toekomstig onderzoek en toepassingen
De onderzoekers geven zelf toe dat hun studie niet zonder beperkingen is. Zo bestond de onderzoeksgroep grotendeels uit mensen die al fan zijn van horror, wat de resultaten enigszins kan kleuren. Daarnaast richtte het onderzoek zich vooral op directe effecten, dus als een bepaalde factor indirect invloed had via een andere, werd dat niet meegenomen. “In dit onderzoek keken we alleen naar directe effecten,” legde een van de onderzoekers uit. “Als één factor effect had via een andere, konden we dat niet vaststellen.” In toekomstig onderzoek wil het team dieper graven in de achterliggende motivaties van horrorkijkers: waarom zoeken mensen die spanning eigenlijk bewust op? De huidige bevindingen bieden in elk geval interessante aanknopingspunten om beter te begrijpen hoe horror negatieve emoties als angst en walging weet om te buigen naar iets wat we, tegen elke logica in, als plezierig ervaren.
Conclusie
De studie van de Universiteit van Pécs werpt nieuw licht op de psychologische mechanismen achter de aantrekkingskracht van horrorfilms. Door de rollen van angst, realisme en morbide nieuwsgierigheid te onderzoeken, biedt het een dieper begrip van hoe mensen genieten van de intense ervaringen die dit genre te bieden heeft. De bevindingen kunnen niet alleen bijdragen aan de filmwetenschap, maar ook aan de behandeling van specifieke fobieën.