AFP

  • Rudy Bouma

    correspondent Verenigde Staten

  • Rudy Bouma

    correspondent Verenigde Staten

Bijna nooit trekt een lokale burgemeesterskandidaat in de VS internationale aandacht. Zohran Mamdani is de uitzondering: waar hij verschijnt, verdringen cameraploegen zich. De 34-jarige Democraat is bezig aan een opzienbarende opmars in de politiek.

Na dinsdag wordt Mamdani vrijwel zeker de nieuwe burgemeester van New York, en de jongste ooit. Hij is onervaren als bestuurder: op dit moment is hij parlementslid in de staat New York en eerder werkte hij als huurbeschermingsadvocaat.

Toch wijst alles erop dat hij straks leidinggeeft aan een stad met 8,5 miljoen inwoners en een economie zo groot als die van Italië of Brazilië. Wat maakt hem zo populair?

Het is alsof Republikeinen hem in een laboratorium hebben ontworpen als ideale tegenstander.

James Kirchick

Mamdani kent de taal van Gen Z en voerde een uiterst professionele campagne. Zijn team overspoelde sociale media met gelikte filmpjes en mobiliseerde duizenden jonge vrijwilligers die ouderwets langs de deuren gingen. “Ik heb zijn aanhangers drie keer aan mijn deur gehad, en geen enkele van de andere kandidaten,” zegt campagnestrateeg Al Freedman, die eerder Hillary Clinton hielp. “Dit hebben we sinds Obama niet meer gezien.”

Mamdani’s opkomst is op meerdere fronten opmerkelijk. Hij werd geboren in Uganda, is moslim en openlijk socialist. Dat laatste woord is in grote delen van Amerika nog altijd een scheldwoord.

Doelwit van Trump

Daarmee is hij een dankbaar doelwit voor Donald Trump, die hem een “communist” noemt en dreigt federale fondsen aan New York te ontzeggen. Ook beschuldigt de president hem van antisemitisme, omdat Mamdani ooit begrip toonde voor het gebruik van het woord ‘jihad’.

“Het is alsof Republikeinen hem in een laboratorium hebben ontworpen als ideale tegenstander,” zegt journalist James Kirchick, kenner van de linkervleugel binnen de Democraten. “Mamdani wordt een van de bekendste Democraten van het land en maakt het Republikeinen makkelijk de partij als socialistisch weg te zetten.”

Bus en kinderopvang gratis

“Wij vechten niet alleen tegen de autoritaire regering, maar ook vóór een betaalbare stad,” zegt Mamdani tegen Nieuwsuur. Zijn boodschap slaat aan bij jonge stedelingen die moeite hebben rond te komen. Hij belooft gratis busvervoer, gratis kinderopvang en in elke wijk een gemeentelijke supermarkt met lage prijzen.

Om dat te betalen wil Mamdani de vennootschapsbelasting verhogen en miljonairs 2 procent extra laten bijdragen. Dat lijkt weinig, maar New York heeft al de hoogste belastingen van het land. Veel bedrijven en welgestelden vertrekken naar goedkopere staten, waardoor de financiering van de stad steeds wankeler wordt. De rijkste 1 procent betaalt inmiddels 40 procent van alle belastingen: geld dat hard nodig is om de duurste sociale voorzieningen van de VS te bekostigen.

Zo wonen een half miljoen New Yorkers in een sociale huurwoning. Een van hen is Jamal Henderson, die 250 dollar per maand betaalt. Hij stemt op Mamdani. “Zijn gebrek aan ervaring stoort me niet,” zegt hij. “Zelf vind ik ook geen baan omdat ik te onervaren zou zijn.”

AFPMamdani (midden) krijgt steun van de populaire socialistische politici Bernie Sanders (links) en Alexandria Ocasio-Cortez (rechts).

Aan de andere kant van de stad overweegt een Nederlands-Amerikaanse bewoner van de chique Upper East Side haar appartement te verkopen en naar New Jersey te verhuizen als Mamdani wint. De spullen zijn al ingepakt en de woning wordt geschilderd.

Haar vriendin Catherine Banat, voormalig financieel adviseur, verwacht dat rijken langer in hun buitenhuizen blijven om de hoge belastingen te ontwijken. Hoewel ze Democraat is, verafschuwt ze Mamdani. “Hij is een gevaar voor de stad.” Ze vreest meer onveiligheid, mede omdat Mamdani tijdens de Black Lives Matter-protesten pleitte voor het ontmantelen van de politie. Dat standpunt heeft hij inmiddels afgezwakt.

Laat de rijken maar naar Florida vertrekken.

vrijwilligers Arnold Lukas en George Albro

Aan de overkant van de East River halen vrijwilligers Arnold Lukas (30) en George Albro (73) hun schouders op over dat soort kritiek. Ze gaan van deur tot deur in Brooklyn om Mamdani te promoten. “Laat de rijken maar naar Florida vertrekken,” lachen ze. Veel kiezers lijken hun enthousiasme te delen: bij de stemlokalen waar vervroegd gestemd kon worden zegt vrijwel iedereen op Mamdani te hebben gestemd.

Mamdani is voortgekomen uit de Democratic Socialists of America, een beweging die sterk groeide dankzij politici als Alexandria Ocasio-Cortez en Bernie Sanders. Die laatste sprak onlangs nog op een rally met Mamdani. “Waar zijn de oligarchen toch zo bang voor? Dat zijn voorbeeld navolging krijgt in het hele land!”

Op de vraag of hij de Democratische Partij landelijk naar links kan trekken, geeft Mamdani geen direct antwoord. “We moeten de werkende klasse voorzien van hun basisbehoeften,” zegt hij slechts. In New York heeft hij daarmee veel steun van kiezers die elders juist overstapten naar Trump.

Sommige Democraten hopen dat hun partij met een socialistische koers weer landelijke verkiezingen gaat winnen. Maar journalist Kirchick twijfelt of Mamdani’s verhaal ook buiten New York aanslaat. “Als Amerikanen kunnen kiezen tussen links populisme of rechts populisme, kiezen ze meestal het laatste.”