Zolang hij de grondwet eerbiedigt, zal Donald Trumps naam niet snel meer op een stembiljet belanden. Maar precies een jaar nadat hij het Witte Huis heroverde, speelt de president deze dinsdag wel degelijk een rol bij vier verkiezingen. Hoewel deze op staats- en stadsniveau plaatsvinden, zullen de uitslagen óók worden uitgelegd als graadmeter voor de landelijke populariteit van Trump, zijn regering en de Republikeinse Partij.
Naast het referendum in Californië over een partijdige wijziging van de kiesdistricten vormen drie stembusgangen in New Jersey, Virginia en de stad New York de informele aftrap van de campagne voor de Congresverkiezingen van 3 november 2026.
Lees ook
Democraten in Californië gaan langs de deuren om de kieskaart te hertekenen en Trump dwars te zitten
Met precies 52 weken te gaan tot die ‘midterms’ hopen de Democraten in de uitslagen van dinsdag aanwijzingen te vinden met welke programmapunten of met welk type kandidaat de Republikeinen het beste te verslaan zijn. Wie brengt de oppositiepartij in stelling en met welke boodschap?
Burgemeester New yorkProgressieve plannen
Volgens peilingen maakt het jonge raadslid Zohran Mamdani (34) de beste kans burgemeester te worden van de grootste stad van het land (ruim 8 miljoen inwoners). In de Democratische voorverkiezingen versloeg hij deze zomer de bijna twee keer zo oude partijveteraan en ex-gouverneur Andrew Cuomo (67). Die gaf echter niet op en staat nu als onafhankelijk kandidaat op het stembiljet. De Republikeinse kandidaat wordt kansloos geacht.
Immigrant Mamdani (in Oeganda geboren uit Indiase ouders) voert een optimistische campagne, die hij lanceerde door in korte video’s op sociale media in gesprek te gaan met New Yorkers. Hun onvrede over de snel gestegen kosten van het levensonderhoud in de stad, beantwoordt hij met progressieve plannen over huurbevriezing, gratis openbaar vervoer en betaalbare boodschappen.
Lees ook
Tegen hoge huren en voor gratis bussen: charismatische Mamdani is de hoop van ontevreden New Yorkers
Mamdani komt als zelfverklaarde „democratische socialist” van de uiterst linkervleugel van de partij. Trump, de Republikeinen en enkele rijke donateurs schilderen hem daarom gretig af als „communist”. Cuomo zocht heimelijk zelf de steun van de president, maar die lijkt juist kansen te zien in een zege van Mamdani. Als hij inderdaad burgemeester wordt, zal het Witte Huis volop de confrontatie met hem en de progressieve stad zoeken, is de verwachting.
Centristische Democraten vrezen dat Mamdani hun partij een te radicaal imago kan geven en meerderen talmden aanvankelijk met steunbetuigingen. Maar hoewel New York progressiever stemt dan de rest van het electoraat, klagen veel meer Amerikanen dat het dagelijks leven onbetaalbaar wordt. En waar opinieonderzoek lang liet zien dat kiezers de economie bij Republikeinen in betere handen achten, is die voorsprong onder Trump-II bijna volledig verdwenen.
De Democratische burgemeesterskandidaat Zohran Mamdani vorige maand op campagne in stadsdeel The Bronx.
Foto Eduardo Muñoz/REUTERS
Zoom in
Als Mamdani wint, kunnen de Democraten daaruit de les trekken dat het loont om de ‘cost of living’-crisis met concrete beloftes te adresseren. En dat een charismatische, jonge kandidaat dat minstens zo geloofwaardig kan doen als een oude partijrot. Zeker wanneer die zoals in het geval van Cuomo een verleden van schandalen met zich mee torst.
gouverneur New Jersey Betrouwbare thermometer
De gouverneursverkiezing in New Jersey vormt waarschijnlijk de meest betrouwbare thermometer voor de bredere stemming onder Amerikaanse kiezers. De buurstaat van New York schoof de afgelopen verkiezingen fors op naar rechts: kiezers liepen weg bij de Democraten uit onvrede over de inflatie en toegenomen criminaliteit. Het bij federale verkiezingen lange tijd Democratisch stemmende New Jersey ontwikkelt zich tot swing state, waar beide partijen een serieuze kans maken.
De zittende Democratische gouverneur mag niet opgaan voor een nieuwe termijn; zijn partijgenote Mikie Sherrill (53) wil hem opvolgen. Zij is een voormalige marinepiloot en moeder van vier, die nu nog namens de staat in het federale Huis van Afgevaardigden zit. Haar Republikeinse tegenstrever, politicus en zakenman Jack Ciattarelli (63), was in het verleden kritisch over Trump, maar om de voorverkiezingen te winnen, zocht hij toch diens steun.
Mikie Sherrill is de Democratische kandidate voor het gouverneurschap van New Jersey.
Foto Kylie Cooper/REUTERS
Zoom in
Ook in New Jersey doen de Democraten veel beloftes over betaalbaardere energie, onderwijs en wonen. Enig populisme schuwen ze daarbij niet: zo linken ze de recente stijging van de elektriciteitsprijzen aan de vele AI-datacentra die onder Trump verrijzen, terwijl dit verband er niet altijd en overal is.
Tien maanden na zijn aantreden is de economie echter onvermijdelijk Trumps economie geworden. Die electorale kwetsbaarheid blijkt ook uit het feit dat de president zelf niet naar New Jersey kwam om campagne te voeren, terwijl de Democratische oud-president Barack Obama dit weekeinde wel Sherrills slotrally opluisterde.
Virginia GouverneurEconomie als speerpunt
Ook de gouverneursverkiezingen in Virginia verklappen meer over het landelijke sentiment dan de burgemeestersrace in New York. De zittende populaire, gematigde Republikeinse gouverneur is niet herkiesbaar, waardoor de strijd in deze buurstaat van hoofdstad Washington redelijk open ligt.
Hier brengen de Democraten eveneens een vrouwelijke kandidaat in stelling met een nationale veiligheidsprofiel: voormalig CIA-agent Abigail Spanberger (46). Ook zij maakte de economie tot speerpunt en richtte zich nadrukkelijk op de honderdduizenden federale ambtenaren in Virginia’s welvarende voorsteden. Zij kampten al met groeiende baanonzekerheid omdat Trump de overheid wil afslanken, maar sinds begin oktober ook met de shutdown waardoor hun salarissen niet betaald worden.
De Republikeinse kandidaat en huidig vicegouverneur Winsome Earle-Sears (61) heeft het liever over andere thema’s. Zoals een schandaal rond de Democratische kandidaat-minister van justitie of de toegang van trans personen tot vrouwensportcompetities en schooltoiletten. Kritiek op Democratische steun aan transrechten bezorgde Trump vorig jaar mede de winst; Earle-Sears kocht voor miljoenen dollars aan zendtijd in voor tv-spotjes over dit onderwerp. Bij kiezers lijkt het niet aan te slaan: slechts 3 procent noemt het een topprioriteit.
Geef cadeau
Deel
Mail de redactie
NIEUW: Geef dit artikel cadeau
Als NRC-abonnee kun je elke maand 10 artikelen cadeau geven aan iemand zonder NRC-abonnement. De ontvanger kan het artikel direct lezen, zonder betaalmuur.