ANPDe bouw van acht Skaeve Huse in Nijmegen, in 2022

  • Cecile van de Grift

    verslaggever Nieuwsuur

  • Marit Donker

    redacteur Nieuwsuur

  • Cecile van de Grift

    verslaggever Nieuwsuur

  • Marit Donker

    redacteur Nieuwsuur

Veel gemeenten zoeken dringend naar plekken voor mensen met verward gedrag. Zogenoemde Skaeve Huse, eenvoudige woningen aan de rand van een stad of dorp, moeten rust brengen voor zowel bewoners als hun omgeving. Maar in veel gemeenten waar dit concept van de grond moet komen verzetten omwonenden zich.

Skaeve Huse – letterlijk vertaald: Scheve Huizen – is een Deense woonvorm bedoeld voor mensen die in gewone woonwijken ernstige overlast veroorzaken, bijvoorbeeld door verslaving of ernstige verzameldrang. De woningen worden in prikkelarme gebieden geplaatst, op afstand van andere huizen, met overdag toezicht van een beheerder.

Mensen die in de huisjes wonen werden voorheen vaak meermaals uit hun woning gezet vanwege overlast. Sommigen belandden vervolgens op straat. De Skaeve Huse geven deze mensen rust, zegt Ingrid Verkerk van de Tussenvoorziening, een organisatie betrokken bij zeven van dit soort woningen in Utrecht Leidsche Rijn. “En daarnaast lossen we een probleem op in de woonwijken.”

Laura (niet haar echte naam) en Lasana, die zichzelf Lasagna noemt, wonen in zo’n ‘scheef huisje’ in Leidsche Rijn. Laura verzamelt veel spullen en Lasana heeft een drankprobleem. “Als ik veel drink, word ik agressief.”

‘Ik vind mezelf niet raar, maar ik weet dat anderen me raar vinden’

In 2005 startte Nederland met Skaeve Huse, maar sindsdien zijn er pas zo’n honderd van dit soort woningen gerealiseerd. Dat terwijl er in 2005 al meer dan duizend nodig waren, zegt Ruth Peetoom, voorzitter van de Nederlandse GGZ. “Op dit tempo duurt het nog 180 jaar voordat er genoeg huizen zijn, en dat kunnen we ons niet veroorloven.”

Verzet

De overlast door mensen met verward gedrag neemt de laatste jaren toe. Steeds meer gemeenten vinden het daarom nodig geschikte plekken voor deze mensen te realiseren. Uit een inventarisatie van Nieuwsuur blijkt dat zeker 23 gemeenten plannen hebben voor het plaatsen van Skaeve Huse. Maar in bijna twee derde van die gemeenten is er weerstand onder bewoners.

Bijvoorbeeld in Amersfoort. De gemeente wil Skaeve Huse plaatsen op een grasveld iets buiten de wijk Vathorst, maar de bewonersvereniging Belang van Vathorst verzet zich hiertegen. Voorzitter Jacco de Feijter zegt zelf “niet zo bang” te zijn. “Maar het gaat echt over dit gebied. Dit is een heel natuurlijk gebied.”

De plek waar de containerwoningen moeten komen is ook een recreatiegebied. Een vrouw die met haar kinderen een speeltuintje bezoekt vlak bij het grasveld maakt zich zorgen om haar kinderen. “Ik vrees gewoon voor hun veiligheid. Dat hen wat overkomt als iemand met een psychose zich op straat bevindt en stijf staat van de drugs.”

Woonwethouder in Amersfoort Jeroen Bulthuis (GroenLinks) zegt hierover dat veiligheid voorop staat. “We kijken heel kritisch naar welke mensen hier komen te wonen.” De Nederlandse GGZ-voorzitter Ruth Peetom vult aan: “Het ‘not in my backyard’-denken is heel groot, terwijl deze woningen juist vaak een oplossing bieden voor problemen in de wijk.”

Steekpartij

Dat het mis kan gaan, bleek vorig jaar toen een bewoner van een Skaeve Huse in Heerlen een hulpverlener doodstak. Ingrid Verkerk van de Tussenvoorziening zegt de achtergrond van dat incident niet te kennen. “Maar wij zijn erop gericht om die signalen, als die er zijn, vroegtijdig op te pikken. En dit kan in een normale woonwijk ook gebeuren.”

Uit een evaluatie in 2010 bleek dat hulpverleners, woningcorporaties en gemeenten de experimenten met Skaeve Huse positief beoordeelden. Door de prikkelarme omgeving van de woningen verbeterde het gedrag van bewoners en de overlast voor buurtbewoners was minimaal.

“Het gaat gelukkig heel vaak goed en we begrijpen wel dat de gemeente iets voor deze mensen wil doen”, zegt De Feijter van Belang van Vathorst. “Maar als het fout gaat, kan het ook echt goed fout gaan.”

President van Amerika

De Tweede Kamer stemde afgelopen zomer in met een motie die pleit voor een landelijke aanpak van Skaeve Huse. “Maar die motie is in een la verdwenen”, zegt Peetom. “Een nieuw kabinet heeft de kans om dat aan te grijpen.”

Rondom de Skaeve Huse in Leidsche Rijn staan inmiddels flatgebouwen, maar de omwonenden zeggen er geen last van te hebben. Een man zegt er “onbewust” rekening mee te houden, bijvoorbeeld door zijn dochter ’s avonds niet het vuilnis te laten wegbrengen. Een vrouwelijke omwonende zegt dat ze soms een man ziet lopen die denkt dat hij de president van Amerika is. “Daar heb ik natuurlijk geen last van.”