ANPToenmalige fractievoorzitters overleggen met Kamervoorzitter Martin Bosma tijdens de Algemene Politieke Beschouwingen in september 2024

NOS Nieuws•vandaag, 10:33•Aangepast vandaag, 11:43

Vandaag wordt de eerste voorzichtige stap in de richting van een nieuw kabinet gezet. Om 16.00 uur ontvangt Tweede Kamervoorzitter Martin Bosma de fractievoorzitters. Het is de bedoeling dat er dan een verkenner wordt aangewezen en dat wordt waarschijnlijk D66-prominent en NS-directeur Wouter Koolmees.

Gisteren meldde het ANP, na het tellen van de briefstemmen, dat D66 inderdaad de grootste partij is geworden. De partij krijgt er geen extra zetel bij en blijft op 26 staan. De fractie heeft daarmee straks evenveel zetels als de PVV, maar kreeg 28.455 stemmen meer.

Dat betekent dat de partij van Rob Jetten een verkenner mag gaan aanwijzen, die de komende week aan alle partijen zal vragen welke coalitie zij voor zich zien. Vermoedelijk wordt die verkenner dus Koolmees (48), die in het kabinet-Rutte III vicepremier en minister van Sociale Zaken was.

Koolmees speelde in de lange formatie van dat kabinet van VVD, D66, CDA en ChristenUnie een belangrijke rol als secondant van toenmalig D66-leider Alexander Pechtold en kent dus het klappen van de zweep.

Definitieve verkiezingsuitslag

Vrijdag maakt de Kiesraad de definitieve verkiezingsuitslag bekend in een openbare zitting die om 10.00 uur begint. Dinsdag wordt er dan afscheid genomen van vertrekkende Kamerleden. Woensdag 12 november wordt de nieuwe Tweede Kamer geïnstalleerd.

De verkenner moet zo snel mogelijk verslag doen van zijn bevindingen, zodat de nieuwe Tweede Kamer daar uiterlijk een week na de installatie over kan debatteren. In dat debat wordt dan meteen een informateur aangewezen die de opdracht krijgt om een bepaalde partijencombinatie te onderzoeken.

Nu duidelijk is dat D66 geen 27ste zetel krijgt – en de PVV door veel partijen is uitgesloten als regeringspartner – is er maar één meerderheidsvariant van vier partijen mogelijk: D66, VVD, GroenLinks-PvdA en CDA. Deze partijen hebben straks 86 van de 150 zetels in de Tweede Kamer.

Deze combinatie “door het midden” heeft ook de voorkeur van D66-leider Rob Jetten, die dus het voortouw mag nemen om een kabinet te gaan vormen, dat waarschijnlijk ook zijn naam zal gaat dragen. Maar dan moet hij wel eerst de VVD zover krijgen om de tegenzin tegen regeren met GroenLinks-PvdA te laten varen.

Geen meerderheid voor ‘centrumrechts’

De VVD zet ook na een verlies van twee zetels (het worden er 22) en het vertrek van GL-PvdA-leider Frans Timmermans nog steeds in op een “centrumrechts kabinet” met daarin D66, VVD, CDA en JA21. Die vier partijen hebben samen 75 zetels en daarmee op één na geen meerderheid, maar dat hoeft volgens de partij van Dilan Yesilgöz geen probleem te zijn omdat ook de oppositie geen meerderheid heeft.

De partij denkt dat “over rechts” regeren stabieler is, omdat de partijen er bijvoorbeeld bij de asielwetgeving snel uit kunnen komen. Overigens zijn er tussen D66 en met name JA21 grote verschillen als het over dit onderwerp gaat.

Bovendien komen D66, VVD, CDA en JA21 in de Eerste Kamer veertien zetels tekort voor een meerderheid, wat betekent dat het misschien lastig wordt om nieuwe wetgeving door de senaat te krijgen. Overigens heeft de combinatie D66, VVD, GroenLinks-PvdA en CDA daar geen meerderheid. Die partijen komen samen drie zetels tekort.

Maar voor die voorkeurscombinatie van Jetten kan het weer schelen dat Jesse Klaver gisteren is aangewezen als de nieuwe fractievoorzitter van GroenLinks-PvdA. De twee zijn beiden eind 30 en kennen elkaar al lang. Klaver deed als partijleider van GroenLinks nog heel even mee aan dezelfde formatie in 2017 als Wouter Koolmees.