Been heeft jarenlange ervaring in de verslavingszorg, en ziet veel parallellen met ons smartphonegebruik. “Officieel bestaat er niet zoiets als een smartphoneverslaving”, zegt ze.
Robotachtige houding
“Maar er zijn wel veel overeenkomsten met bijvoorbeeld een gameverslaving of gokken. Zo hebben mensen als ze op hun smartphone zitten ook een soort robotachtige houding: ze zitten in een roes, een beetje naar voren gebogen, horen en zien niets meer.”
“Daarnaast heeft smartphonegebruik dezelfde sociale en psychische gevolgen: we maken weinig contact met onze omgeving, tenzij het via de telefoon is, en worden minder gelukkig.”
“Kinderen durven niet meer te bellen, zijn eenzamer, denken negatiever over zichzelf omdat ze zichzelf vergelijken met degenen die ze op het scherm zien. En daardoor zoeken ze – en wij als volwassenen ook – juist weer naar die hele korte dopamineshots die een like of een leuk filmpje kan geven.”
Debbie Been: “Als je iets wegneemt, moet er ook iets voor in de plaats komen, weten we uit de verslavingszorg. Anders houd je het niet vol.”
Het idee voor het boek ontstond al jaren geleden, toen Debbies dochter een jaar oud was. “Ik ging met mijn man naar een meubelwinkel, en zag een kind van dezelfde leeftijd in een kinderwagen gebiologeerd naar een scherm kijken. Ik dacht: hoe kan dit? Een kind krijgt in een meubelzaak toch genoeg prikkels, met alle kleurtjes en dingen die daar te zien zijn?”
“Ik werkte destijds met veel mensen met verslavingsproblemen en dacht: hier moet ik iets mee. Vanaf dat moment ben ik me erin gaan verdiepen. Maar mensen vonden het destijds maar onzin dat ik me daar druk om maakte. Nu is mijn dochter 13, en mijn zoon 16, en is het moment er wel.”
Niet alleen iets wegnemen
Een andere reden om het boek nu uit te geven, is dat Been het te makkelijk vindt om alleen maar te zeggen dat mensen die minder op hun telefoon willen zitten, hun schermtijd moeten instellen en apps moeten verwijderen.
“Natuurlijk zijn dat ook tips die ik geef, ze zijn ook niet slecht. Maar alleen dat is wel te simpel. Als je iets wegneemt, moet er ook iets voor in de plaats komen, weten we uit de verslavingszorg. Anders val je in een zwart gat en houd je het niet vol.”
Lees ook Smartphone een stoorzender in het gezin: ‘We zijn allemaal verslaafd, niet alleen de jeugd’
Wat het dan is wat daarvoor in de plaats moet komen? Dat verschilt per persoon, zegt Been. “We onderschatten massaal hoeveel tijd we doorbrengen op onze smartphone, maar gemiddeld is dat inmiddels al vijf uur per dag. Terwijl we allemaal denken dat we geen tijd hebben voor leuke dingen naast alle verplichtingen. Ik geloof dat we die tijd wel hebben, maar dat we hem verkeerd besteden.”
Beloning voor minder smartphonegebruik
“Wat zou je doen als je twee of zelfs vier uur per dag over zou hebben? Zou je meer afspreken met vrienden, meer tijd aan een hobby besteden, vaker gaan sporten? Wat het ook is, zie dat als de beloning voor het minder op je smartphone zitten. Want die tijd is er dus gewoon.”
Been pleit er niet voor om helemaal geen smartphone meer te gebruiken. “Dat zie je ook weleens, dat mensen een dumbphone gaan gebruiken. Maar dan mis je ook de voordelen van een smartphone, zoals Maps, muziek of een podcast luisteren, appen zodat je makkelijker contact houdt met mensen. Ik ben wél voorstander van dat we bewuster met dat ding omgaan.”
“Als je de dag begint met een dopamineshot van je smartphone, dan is de rest van de dag saai.”
Been stelt zich daarom ook geregeld de vraag: wat als ik te horen zou krijgen dat ik niet lang meer te leven heb? “Wil ik dan nog steeds zoveel tijd kwijt zijn op mijn smartphone? Het is een wat morbide vraag misschien, maar door hem mezelf te stellen, plaats ik mijn smartphonegebruik wel in perspectief. We denken vaak korte termijn: ik wil nu een leuk filmpje zien. Maar wat is het effect op de lange termijn?”
Dopamineshots
Ook laat ze haar smartphone ’s morgens zo lang mogelijk onaangeraakt. “Heel veel mensen beginnen met het pakken van hun smartphone. Maar wat als je dat niet doet, en eerst nadenkt over wat je uit die dag wil halen?”
“Als je de dag begint met een dopamineshot van je smartphone, dan is de rest van de dag saai. Dat zie ik ook aan mijn kinderen. Als die ’s morgens al op hun telefoon zitten, dan zijn ze de rest van de dag hangeriger; doen ze dat niet, dan zijn ze creatiever.”
Lees ook We zijn ‘bizar afhankelijk van onze telefoon’, beseft Jacqueline, nu die van haar op reis gejat is
Om zichzelf te beperken in haar smartphonegebruik, heeft Been daarnaast de socialmedia-apps van haar telefoon gehaald. “Ik heb bijvoorbeeld nog wel Facebook, maar gebruik dat op mijn computer. Op die manier ben je minder geneigd om een uur doelloos te scrollen. En natuurlijk ga ik ook nog weleens de fout in en zit ik toch weer te lang op mijn telefoon, dat hoort er ook bij.”
Pubers
Balans, is het woord van het gesprek. Ook voor haar tieners. “Mijn kinderen mogen drie uur per dag op hun smartphone. Natuurlijk mopperen ze daar weleens over, maar het zijn pubers, die mopperen toch wel.”
“Ik leg uit waarom wij ervoor kiezen om het zo te doen. We vinden dat ze hun telefoon nodig hebben voor bijvoorbeeld Magister of om contact te houden met vrienden, en ze mogen op Spotify, maar willen niet dat ze er te afhankelijk van worden. Ik denk dat ze dat wel snappen.”
Lees ook Waarom je als moeder van tieners maar het beste een bankstel kunt zijn
Want of smartphonegebruik nou verslavend is of niet? “Dat vind ik helemaal niet zo’n interessante vraag. Stel, je drinkt alcohol. Eerst alleen bij feestjes, dan om je verdriet weg te drinken, dan ook omdat je een drukke dag had, en dan wint de alcohol het van jou. Is het dan niet veel makkelijker en beter om in te grijpen voordat het daadwerkelijk een probleem wordt?”
Laat het niet zo ver komen
“Zo zie ik smartphonegebruik ook. Misschien zijn de meeste mensen nog niet verslaafd, maar dan zou ik ervoor zijn om het niet zo ver te laten komen.”
Klik hier voor meer Lifestyle
Bekijk ook: De smartphone als vijand tijdens het leren: ‘Je zit zo een uur te scrollen’