Leiding geven aan Unesco is voor de Egyptische Khaled El-Enany (54) een droom die uitkomt. Zijn hele leven al fantaseert hij over een baan bij de werelderfgoedorganisatie. Dat zei hij althans afgelopen oktober in een bevlogen toespraak. Vanaf het podium sprak hij de vertegenwoordigers toe die beslissen over de voordracht van de nieuwe directeur-generaal. Het werd een succes. In een stemming versloeg El-Enany zijn Congolese tegenkandidaat Firmin Edouard met een overweldigende meerderheid: 55 van de 57 stemmen waren voor hem.
Donderdag werd zijn kandidatuur tijdens de Algemene Conferentie bestendigd. Daarmee is het ‘drie keer, scheepsrecht’ voor Egypte, dat in 2009 en 2017 ook al een gooi deed naar het leiderschap. De verkiezing wordt gevierd als een grote diplomatieke overwinning. El-Enany is de eerste Unesco-directeur uit een Arabisch land, en pas de tweede Afrikaan in de toppositie na de Senegalese Amadou Mahtar M’bow.
Unesco werd in 1945 opgericht vanuit de Verenigde Naties met als doel het bevorderen van vrede en samenwerking tussen landen via onderwijs, wetenschap, cultuur en media. Bij het grote publiek is de organisatie het bekendst als bewaker van de Werelderfgoedlijst, waar op dit moment meer dan 1.200 monumenten verdeeld over 170 landen op staan.
Parade van mummies
El-Enany’s vroege interesse in erfgoed is misschien wel te herleiden tot zijn geboortegrond. Hij zag in 1971 het levenslicht in Gizeh, waar duizenden jaren daarvoor de wereldberoemde piramides en metershoge sfinx werden gebouwd die nog altijd vaste prik zijn voor elke toerist in Egypte. De piramide van Cheops is bovendien het enige van de zeven klassieke wereldwonderen dat bewaard is gebleven – en een van de eerste monumenten die de eretitel Werelderfgoed kreeg.
Lees ook
Enorme verhuisoperatie van oudheden in Egypte
Na de middelbare school ging El-Enany egyptologie studeren. Zijn initiële doel was om reisgids te worden, maar uiteindelijk werd hij zelf professor aan de faculteit. Zijn academische carrière bracht hem onder meer naar Palermo, Brandenburg en Montpellier, waar hij les gaf in de klassieke Egyptische taal. In 2014 werd hij directeur van het Nationaal Museum van Egyptische Beschaving, van 2016 tot 2022 minister van Toerisme en Oudheid. Onder zijn leiding werd de huidige locatie van het Nationaal Museum in 2021 spectaculair geopend met een ‘gouden parade’ waarin tweeëntwintig mummies onder begeleiding van praalwagens, dansers, paarden en vuurwerk vanaf het Tahrirplein naar hun nieuwe verblijfplaats werden gereden. „Theater voor de ziel”, noemde El-Enany het na afloop.
Zijn hele werkende leven is een van El-Enany’s belangrijkste doelen de klassieke Egyptische cultuur bij een groot (internationaal) publiek onder de aandacht te brengen. Daarbij let hij ook op inclusiviteit, iets dat hij in zijn Unesco-campagne ook benadrukte. Zo paste hij de kaartprijzen voor musea en archeologische vindplaatsen aan om die toegankelijker te maken voor Egyptenaren en jongeren.
Nalatigheid en vernietiging
Zo bezien maakt de achtergrond van El-Enany hem een logische keuze voor het directeurschap van Unesco. Maar sinds de bekendmaking is er weer aandacht voor de kritiek die hij in eigen land allang krijgt. Onder El-Enany’s ministerschap zou belangrijk historisch islamitisch erfgoed vernield zijn. Egyptische erfgoedexperts, wetenschappers en archeologen trokken daarover al aan de bel. Ze ondertekenden een petitie waarin ze stelden dat Egypte eerst „aan de wereld moet bewijzen dat het zijn eigen erfgoed intact houdt”. El-Enany’s beleidsperiode wordt erin omschreven als „jaren van nalatigheid en vernietiging”, en zijn keuzes als in strijd zijnde met „de missie van Unesco”.
Het gaat om keuzes zoals het verplaatsen van historische obelisken, beelden en zelfs een complete graftombe van hun oorspronkelijke locatie naar de nieuw aangelegde administratieve hoofdstad van Egypte voor „cosmetische en politieke doeleinden”, en om het toestaan van bruiloften en dansfeesten in faraonische tempels – „een flagrante belediging van de heiligheid van deze plaatsen”.
Archeoloog Tarek Farag beschuldigt El-Anany er bovendien van meerdere historische locaties uit het erfgoedregister te hebben verwijderd om zo de sloop van dit – met name islamitische – erfgoed te kunnen legitimeren ter faveure van nieuwe wegen, viaducten en tunnels. Farag doelt hiermee op de ontmanteling en vernieling van delen van de Stad van de Doden, een omvangrijke necropolis die nota bene in het als werelderfgoed aangemerkte gebied ‘Historisch Caïro’ ligt. Unesco, dat zich in 2023 nog kritisch uitliet over de sloop, heeft nog niet gereageerd op de bezwaren tegen El-Enany’s directeurschap.
Mensen samenbrengen
„Mensen samenbrengen.” Dat is wat El-Enany volgens zijn eigen campagnevideo wil bereiken als Unesco-directeur. Het zal een welkome boodschap zijn, zeker nu de Verenigde Staten deze zomer voor de derde keer aankondigden uit Unesco te stappen vanwege het lidmaatschap van Palestina. Dit zou ‘anti-Israël’ zijn. Israël zelf stapte in 2018 al uit de organisatie. El-Enany heeft zich nu toegelegd op het „voortzetten van Unesco’s werk om antisemitisme en religieuze intolerantie te bestrijden”.
Maar zijn eigen landgenoten zijn allesbehalve overtuigd door zijn boodschap. De Egyptische schrijver en erfgoedwetenschapper Galila el-Kadi ziet niet in wat voor goeds de verkiezing van El-Enany Egypte gaat brengen. „Zal de man die als minister het Egyptische erfgoed heeft helpen vernietigen zijn nieuwe rol nu gebruiken om te beschermen wat er nog van over is?”
Lees ook
Goden, sfinxen en álles van Toetanchamon: het nieuwe GEM in Egypte is wereldwijd grootste museum over één cultuur
Geef cadeau
Deel
Mail de redactie
NIEUW: Geef dit artikel cadeau
Als NRC-abonnee kun je elke maand 10 artikelen cadeau geven aan iemand zonder NRC-abonnement. De ontvanger kan het artikel direct lezen, zonder betaalmuur.