Defensie-expert en voormalig kolonel Roger Housen legt uit waarom het allemaal niet zo eenvoudig is als het lijkt.
1. Hoe weten we zeker dat het om Russische drones gaat? Kunnen ze ook uit Oekraïne komen?
“Tot op heden heeft geen enkele Europese inlichtingen- of veiligheidsdienst echt een ‘smoking gun’ kunnen vinden waarmee je onweerlegbaar de aanzet kunt toewijzen aan Rusland”, vertelt Housen. “Toch zijn er wel veel indicatoren die wijzen in de richting van een statelijke actor (iemand die handelt onder leiding van een overheid, red.) en dan kom je automatisch bij Rusland uit.”
“Ik heb het dan over het feit dat het steeds over minimum vijf – soms zelfs vijftien of zelfs meer – drones gaat op hetzelfde moment. Drones die je niet gewoon via het internet kunt kopen. Dus het gaat om drones van een hogere klasse met een groot vluchtbereik en grote snelheid die verticaal kunnen opstijgen.”
“En ook drones met een lange vluchtduur en dus grote capaciteiten”, gaat hij verder. “Maar ook het feit dat er gebruik wordt gemaakt van de mobiele telefoon voor nieuwe netwerken, wijzen allemaal op het feit dat Rusland er wat mee te maken heeft.”
“Bovendien hebben de Duitse en de Poolse veiligheidsdiensten sporen teruggevonden op het darkweb en versleutelde ontcijferde chatgroepen die wijzen in de richting van Moskou. Dus als je al die elementen samen neemt, dan heb je voldoende bewijs om te kunnen zeggen dat de kans zeer groot is dat dat Rusland hier achter zit.”
2. Waarom kunnen we niet inzoomen om de herkomst van de drones te achterhalen?
“Dat is een hele goede vraag”, zegt Housen. “Om dat te kunnen doen, moet je eerst een drone in handen kunnen krijgen. En tot op heden heeft geen enkel Europees land – dus alle landen waar het voorbije 1,5 jaar drones boven gespot werden – de hand kunnen leggen op een drone.”
“En zolang je dus geen drone in handen kunt krijgen, kun je dus ook geen forensisch onderzoek doen op de grond en kan je dus ook niets vaststellen.”
Het zou anders zijn als je als land één of twee drones in handen zou kunnen krijgen. “Dan kun je dus ook bijvoorbeeld aan de hand van het DNA een onderzoek kunnen opstarten. Of nog beter, wanneer je de drone-operatoren op heterdaad zou kunnen betrappen, dan ben je natuurlijk een stuk verder, want dan kun je gerichter onderzoek doen.”
Toch zegt de soort drone die gezien wordt, ook al veel. “Neem nu bijvoorbeeld die drone die 2 dagen geleden boven de luchthaven van Brussel is gesignaleerd”, gaat hij verder. “Dat was een drone die je dus niet zomaar in een in een hobbywinkel of via het internet kunt bestellen.” Zo was die een paar meter lang, kon die verticaal opstijgen en had die een vluchtbereik van 150 kilometer, vertelt Housen.
“Die drone is waarschijnlijk gelanceerd vanaf een schip behorende tot de schaduwvloot van Rusland, die heel lang in de lucht kon blijven hangen. Die is waarschijnlijk in de richting van Nederland gevlogen na zijn actie boven de de luchthaven van Brussel”, licht hij toe. “Dat wijst erop dat men er zich van bewust is dat men moet vermijden dat die drone in handen komt van politiediensten of van de Belgische defensie in dit geval.”
3. Mogen Russische drones vliegen in de buurt van een vliegveld?
“Er mag geen enkele drone vliegen in de nabijheid van een vliegveld. Niet in de buurt van een burgervliegveld, maar ook niet in de buurt van een militair vliegveld”, weet de defensie-expert.
“Dus ook niet in de nabijheid van Schiphol of op de luchthaven van Brussel. Dat zijn echt zones waar geen enkele drone-beweging toegestaan is. Dat heeft allemaal te maken met de vliegveiligheid en om te vermijden dat zo’n drone uiteindelijk – net zoals een zwerm vogels – in de straalmotor van een vliegtuig zou komen. Het is op zijn minst al enkele decennia strikt verboden.”
4. Waarom is het zo moeilijk om een drone uit de lucht te schieten boven een vliegveld? Waarom gebeurt dat niet direct?
“De hoofdreden is natuurlijk nevenschade. Je wil vermijden dat een neergeschoten drone, of de projectielen die je gebruikt om een drone neer te schieten, op de landingsbaan vallen en op die manier schade aanrichten.”
Als je een drone juist naast het vliegveld uit de lucht schiet, dan loop je het risico dat de drone op andere infrastructuur valt. “De meeste luchthavens bevinden zich wel dicht bij bewoonde gebieden, maar ook de lege industrieterreinen en de pakhuizen. Als je dus begint te schieten met met kogels, bijvoorbeeld met een snel vuur kanon, die kogels moeten ook op een of andere manier terug neerkomen en dan riskeer je op die manier ook andere schade aan te richten.”
Daarom wordt er teruggegrepen naar andere systemen, zoals bijvoorbeeld de bekende drone-geweren, vertelt Housen. “Daarmee kun je een radiosignaal tussen de drone en de operator verstoren. Verder kan je dat ook doen met krachtige radiozenders.”
Aan dat laatste zit wel een risico verbonden. “Want als je te krachtige radio-antennes gebruikt, dan verstoor je ook andere radiosignalen die bijvoorbeeld noodzakelijk zijn voor het functioneren van de luchthaven en communicatiesystemen, bijvoorbeeld.”
“Het is daarom een hele complexe zaak, want welk afweermiddel moet ingezet worden? Je moet natuurlijk vermijden dat de schade die je aanricht groter is dan de opbrengst.”
5. Waarom hebben die drones lampen aan, vallen ze dan niet te veel op?
“Dat is juist de bedoeling”, vertelt de defensie-expert. Dat wordt bewust gedaan. En volgens hem is het opnieuw een teken dat het waarschijnlijk om een statelijke actor gaat, dus Rusland.
“Mocht het puur een kwestie zijn van inlichtingen verzamelen, verkenningen uitvoeren en spionage dan zou je die lichten niet aandoen. Het is de bedoeling om echt opgemerkt te worden. Men gebruikt grotere drones ’s nachts met lichten aan zodat ze zeker gezien worden.”
“De bedoeling is dus echt om om een gevoel van onveiligheid en angst te creëren en om op die manier ook politieke besluitvormingsprocessen te beïnvloeden”, weet hij.
“Als de bedoeling zou zijn om schade aan te richten, dan zouden er explosieven onderaan die drones hangen. Boven geen enkel Europees land heeft men drones kunnen zien waar explosieven aan hingen. Het is dus niet de bedoeling om schade aan te richten. Maar misschien wel economische schade, natuurlijk”, voegt hij daaraan toe.
6. Stuurt Europa ook drones naar Rusland?
“Europa niet, of ten minste niet rechtstreeks”, vertelt Housen. “Oekraïne doet dat zelf maar op basis van informatie/inlichtingen van de Verenigde Staten over Russische doelwitten.”
“Je hebt natuurlijk ook bijvoorbeeld Amerikaanse drones of Europese drones die door het Oekraïense leger gebruikt worden. Dus indirect stuurt Europa wel drones boven Rusland, maar niet direct zelf.”