“We kregen reacties van onze kijkers, dat ze iets anders wilden zien dan alleen oorlog. En dus hebben we de programmering veranderd”, vertelt Olesya Turchin. Ze is presentatrice bij Kyiv TV, een van de belangrijkste tv-stations van de Oekraïense hoofdstad.
‘Meer lifestyle, cultuur en uitgaanstips’
Ooit was het een vesting, maar nu zijn de zandzakken voor de studio weg. En ook op de redactie van Kyiv TV heerst een andere sfeer dan in 2022, toen de Russen op weg naar Kyiv waren. Maar niet alleen de sfeer is veranderd, ook de uitzendingen zijn aangepast.
“Meer ‘lifestyle’, meer cultuur, meer uitgaanstips”, vertelt de presentatrice. “En wat ook anders is: we wonen en slapen hier niet meer.” Toen de Russische invasie in februari 2022 begon, overnachtten veel medewerkers op de redactie. Overal lagen matrassen en er liepen zelfs huisdieren rond.
Dubbel gevoel
Olesya was toen actief als verslaggever aan de frontlinie, alle zendtijd van Kyiv TV was gevuld met de oorlog. Inmiddels presenteert ze de ochtendshow en interviewt ze vandaag een regisseur die vertelt over de nieuwste opera die in Kyiv wordt opgevoerd.
“Het zijn gouden tijden voor het theater. Je kunt niet 24 uur per dag met de oorlog bezig zijn, dat is slecht voor je mentale gezondheid”, zegt ze. Maar Olesya staat er wel dubbel in. “We moeten alles doen om de oorlog te winnen, maar velen doen er helemaal niets voor. En dat is een probleem, want we hebben niet genoeg mankracht om tegen de Russen te blijven vechten.”
Oorlog laten zien
Wie wel nog 24/7 met de oorlog bezig is, is AP-fotograaf Evgeniy Maloletka. Hij maakte de misschien wel bekendste foto van deze oorlog: een zwangere vrouw op een brancard voor een gebombardeerd ziekenhuis in Marioepol. Hij won er de World Press Photo mee en vindt het moeilijk om te bedenken dat eenzelfde foto nu evenveel impact zou hebben.
“Het is wel duidelijk dat hoe langer de oorlog duurt, des te moeilijker het wordt voor journalisten om een goed en sterk beeld te vangen”, merkt Maloletka op.
AP-fotograaf Maloletka maakte in 2022 deze foto voor een gebombardeerd ziekenhuisRisico groter door drones
“Dat heeft ook met veiligheid te maken”, gaat de AP-fotograaf verder. “Door drones kunnen we vaak niet meer zo dicht bij de frontlinie opereren als we in het begin deden, dicht op de infanterieposities. Het is niet helemaal onmogelijk, maar de risico’s zijn veel groter.”
Vroeger kon je als fotograaf bijvoorbeeld achter een gebouw schuilen tegen inkomend vuur, weet Maloletka. Nu vliegt een drone om het gebouw heen en stort het zich op je. De fotograaf probeert daarom nu andere invalshoeken te vinden of verhalen anders te vertellen, zodat het publiek toch nog geïnteresseerd blijft.
‘Probeer mijn ziel te beschermen’
Maar na een rondvraag, op straat in Kyiv, blijkt dat dit lastig is. Zo zegt een vrouw: “Ik volg de oorlog uiteraard, maar ik probeer ook mijn ziel te beschermen. Ik werk, ik sport en ben nu onderweg naar het theater. Ik probeer gelukkig te zijn.”
Een andere vrouw, Anna, zegt: “Eerst keek ik alles, later maakte mij dat verdrietig en besloot ik niet meer elke dag het nieuws te volgen. Mensen hier willen in het nu leven, want misschien is er geen morgen. En wat verandert er nou door alles te blijven kijken?”
Gevecht tegen Russische leugens
Toch probeert onafhankelijk filmmaker Nikola But, net als AP-fotograaf Maloletka, de oorlog op de agenda te houden. But doet dit vooral internationaal. Hij maakte met zijn eigen geld een korte film ‘1% of war’, over mensen die aan de frontlinie wonen en geëvacueerd moeten worden. Het materiaal is gefilmd door de evacuatieteams zelf.
“Mijn team en ik wilden het gratis doen, zodat iedereen exact ziet wat hier gebeurt. Ook als tegenhanger tegen Russische propaganda die erg goed georganiseerd is. Dit is ons gevecht tegen Russische leugens”, vertelt hij over de documentaire waarmee hij langs verschillende filmfestivals in Europa ging.
Geschiedenis registreren
Op zijn tocht door Europa merkte But dat hoe verder weg hij van Oekraïne was, hoe minder de film in trek was. “Zoals in Spanje bijvoorbeeld.” Maar hij vindt het belangrijk dat de oorlog sowieso wordt vastgelegd. “Zodat we, ook al is de oorlog straks voorbij, onze historie hebben geregistreerd.” Inmiddels is de film gratis via YouTube te bekijken.
Ook AP-fotograaf Maloletka vindt het registreren van de oorlog een belangrijk doel. “We zien soms later pas wat de betekenis van een bepaalde foto is.”
‘Het is ook een Europese oorlog’
TV presentatrice Turchin snapt wel dat niet iedereen meer de aandacht continu op Oekraïne richt. “Toen er oorlog in Syrië was, waren we daar in Oekraïne ook niet zo in geïnteresseerd.” Dat de aandacht voor een oorlog, hoe langer hij duurt, minder wordt, is haar dus niet onbekend. Toch hoopt documentairemaker But dat Oekraïne wél bij iedereen in het vizier blijft, ook als de oorlog nog veel langer duurt. “Omdat het ook een Europese oorlog is.”
Hij werkt intussen aan een volgende film, in de hoop dat alle informatie en alle heftige beelden druk zetten op internationale politici om tot een oplossing te komen. “We moeten wel. President Trump wil eigenlijk alleen dat het níeuws over de oorlog in Oekraïne stopt. Maar voor ons telt alleen dat de oorlog zelf ophoudt.”