Het was een onaangename verrassing, toen Artsen zonder Grenzen eind maart van dit jaar bericht kreeg dat de hulporganisatie zijn activiteiten in Libië moest staken, vertelt Steve Purbrick telefonisch vanuit de Tunesische hoofdstad Tunis. Purbrick is directeur Libië bij Artsen zonder Grenzen en werkt al sinds 2011 af en aan in het Noord-Afrikaanse land.
Het is niet de eerste keer dat de organisatie, die onder meer medische noodhulp biedt in landen over de hele wereld, tijdelijk geen toegang kreeg tot Libië. Dus hield het Libische team van Artsen zonder Grenzen hoop dat het verbod snel weer zou worden opgeheven. En er was reden voor hoop, want hun contacten binnen de Libische overheid gaven positieve signalen, zegt Purbrick. Toch kwam er in oktober opnieuw slecht nieuws. Uiterlijk 9 november moet Artsen zonder Grenzen het land verlaten, stond in de brief van het ministerie van Buitenlandse Zaken van de regering in Tripoli (GNU, de regering van nationale eenheid). En dat heeft grote gevolgen.
Steve Purbrick.
Foto privé
Zoom in
Hoe zag jullie hulpverlening er begin dit jaar uit in Libië?
„Libië heeft een functionerend publiek gezondheidssysteem, maar dat heeft aanzienlijke tekortkomingen. Daarbij komt dat er grote hoeveelheden vluchtelingen en migranten in het land zijn waarvan het overgrote deel geen toegang heeft tot de Libische gezondheidszorg. Hoeveel vluchtelingen er precies zijn, is niet duidelijk. Er is bijvoorbeeld veel discussie over het aantal Soedanese vluchtelingen. Volgens de meest recente schatting van [VN-vluchtelingenorganisatie] UNHCR gaat het om minstens 500.000 mensen, maar dat is waarschijnlijk een onderschatting. En er komen nog steeds mensen aan.
„Wij ondersteunen het Libische gezondheidssysteem met consulten voor zowel Libiërs als vluchtelingen en de bestrijding van tuberculose, een groot probleem in Libië. Lang niet alle gevallen worden door het nationale systeem opgespoord. We werkten bijvoorbeeld samen met het enige openbare centrum voor tuberculosebestrijding in het land.
„Tot maart waren we actief in het westen van Libië, voor het grootste deel in Zuwara, maar we werkten ook in Tripoli en Misrata. In het verleden hebben we ook in het oosten van Libië gewerkt, bijvoorbeeld in Benghazi [waar een andere regering zit, Libië wordt door twee regeringen bestuurd]. We hebben ook noodhulp geleverd na de overstromingen in Derna in 2023. Nu monitorden we vooral de situatie in het oosten, om in te kunnen grijpen als dat nodig is, bijvoorbeeld als de cholera-uitbraak in Soedan ook voor besmettingen in Libië zou zorgen.”
Artsen zonder Grenzen voerde vorig jaar 15.018 medische consulten uit in Libië, 3.024 consulten voor geestelijke gezondheidszorg en 2.035 consulten voor tuberculose. Ook was de organisatie betrokken bij de evacuatie van tientallen bijzonder kwetsbare patiënten naar Italië.
Lees ook
Libië hoopte op rust, maar krijgt twee concurrerende premiers
Waarom moesten jullie de activiteiten eerder dit jaar staken?
„In maart trad de regering hard op tegen ngo’s in West-Libië: wij en negen anderen moesten onze activiteiten staken. Onze medewerkers werden in die periode ook bedreigd en ondervraagd door de autoriteiten. We waren daarom gedwongen om onze Libische medewerkers, ongeveer 105 op dat moment, te ontslaan. De vijftien internationale medewerkers moesten we evacueren. Ons kantoor in Tripoli is sindsdien verzegeld.
„De reden die de regering daarvoor noemde, was dat de ngo’s probeerden ongedocumenteerde migranten in Libië te vestigen. Het idee dat ngo’s, de Verenigde Naties en de Europese Unie Libië proberen te dwingen om migranten te huisvesten, krijgt veel aandacht, maar de beschuldigingen werden niet onderbouwd. In juli zei de procureur-generaal in Libië ook dat hij geen rechtszaken zou beginnen en dat hij geen reden zag waarom ngo’s hun activiteiten niet zouden kunnen hervatten. Dat zagen wij als een afwijzing van de aanvankelijk harde aanpak van de regering.
„Daarna wachtten we op communicatie over wanneer we weer aan de slag zouden kunnen in Libië, maar toen kregen we een nieuwe brief waarin stond dat we het land moesten verlaten. Dat bericht kwam ook als een verrassing voor onze contacten binnen de West-Libische overheid. Er stond verder ook niets in de brief: geen uitleg, geen opgaaf van reden, geen antwoord op onze vragen aan het ministerie van Buitenlandse Zaken. Er is een volledig gebrek aan transparantie.”
Lees ook
Griekenland keek niet om naar Libië, nu komen er meer migranten naar Kreta
Wat zijn de gevolgen voor mensen met een zorgbehoefte in Libië?
„Het meest directe effect is dat de migranten en vluchtelingen die wij hielpen, zich nu melden bij Libische instellingen. Maar zonder onze steun heeft de Libische gezondheidszorg niet de capaciteit om daarop te reageren. Ik heb geen precieze cijfers, maar van onze contacten in de ziekenhuizen waarmee we samenwerken horen we dat er een toename is in het aantal migranten en vluchtelingen en dat ze die hulpvraag niet aankunnen. We horen ook verhalen over verwaarloosde migranten, sterfgevallen en ontoereikende zorg.
„Er zijn ook grote gevolgen op het gebied van tuberculosebestrijding. Er zullen nu minder gevallen worden opgespoord en minder mensen worden behandeld, dat leidt tot meer infecties. De omvang van tuberculose goed in kaart brengen was altijd al een probleem, dat wordt nu alleen maar erger. Sinds de opschorting van onze activiteiten hebben we meldingen ontvangen van achttien sterfgevallen door tuberculose en veertig opnames. Dat is een buitengewone stijging van het sterftecijfer.
„Het wordt voor het Libische gezondheidssysteem ook moeilijker om te reageren op uitbraken en noodsituaties: dat is een van onze kerncapaciteiten.”
Geef cadeau
Deel
Mail de redactie
NIEUW: Geef dit artikel cadeau
Als NRC-abonnee kun je elke maand 10 artikelen cadeau geven aan iemand zonder NRC-abonnement. De ontvanger kan het artikel direct lezen, zonder betaalmuur.