“Ik viel eigenlijk sinds ik jong ben buiten een bepaald hokje. Als ik mezelf vroeger met een magische toverstok heteroseksueel had kunnen maken, dan had ik dat 100 procent zeker gedaan. Dan was ik niet gepest, had ik geen coming-out en zou ik zonder aarzeling met mijn relatie hand in hand over straat kunnen lopen”, vertelt Pim Blom. Hij is nu openlijk homoseksueel, maar duwde zijn seksualiteit vroeger naar de achtergrond.

Positieve kant

Dat worstelen kent ook een positieve kant, vertelt Blom. “Het houdt in dat je jezelf heel erg af moet vragen wie je eigenlijk écht bent en wat je belangrijk vindt in het leven.”

“Het heeft er bijvoorbeeld voor gezorgd dat ik mijn carrière als data-analist inmiddels heb verruild voor die van freelance journalist. Dus die magische toverstok? Die ik heb ik inmiddels absoluut niet meer nodig.”

‘Representatie kan helpen’

Dat Rob Jetten straks hoogstwaarschijnlijk premier wordt, en openlijk homoseksueel is, betekent veel voor Blom. Zelf miste hij die representatie in zijn leven op verschillende manieren. Hij schreef onlangs het boek ‘Door het regenboogplafond’, over het gebrek aan lhbti+-personen in topposities.

Door representatie zie je dat er verschillende soorten ‘scripts’ bestaan waar je uit kan kiezen

schrijver, journalist en lhbti+’er Pim Blom

“Ik had mezelf nooit voorgesteld in een hogere positie. Pas later in mijn carrière, toen ik bij Vinted werkte, zag ik dat er iemand in het hoogste managementteam zat die openlijk gay was.”

Nieuwe keuzes

Toen Blom dat ontdekte, stapte hij op de manager af en stelde hem verschillende vragen. Daarna kon hij zichzelf ineens wél voorstellen in een leidinggevende functie. “Ik zag voornamelijk lhbti+-personen in de media of culturele sector; plots ontvouwde zich een nieuw soort ‘script’ waar ik uit kon kiezen.”

Als je meer representatie om je heen hebt, zoals nu met Jetten het geval is, kan dat de lhbti+-gemeenschap daarom zeker helpen, denkt Blom.

Niets nieuws in Europa

“We kennen Rob Jetten natuurlijk al langer als openlijk homoseksuele politicus, maar wordt hij premier? Dan zal hij in de media ook veel meer zichtbaar worden met zijn partner”, vertelt politicoloog Anne Louise Schotel. Die zichtbaarheid in de politiek is met name belangrijk voor de lhbti+-gemeenschap, kan ook zij vertellen.

Schotel promoveerde op de politieke vertegenwoordiging van lhbti+ mensen in Nederland en Duitsland aan de Universiteit van Amsterdam. Ze weet hierdoor dat openlijk homoseksuele regeringsleiders niet nieuw zijn in Europa. “Maar wel relatief zeldzaam. Zo hebben landen als België, IJsland, Ierland en Luxemburg een homoseksuele premier gehad en heeft Servië een openlijk lesbische premier gehad.”

‘Seksualiteit zo onzichtbaar mogelijk houden’

Jetten zou in Nederland de eerste zijn. Maar er is altijd een kans dat er zowel in Nederland – als in de rest van Europa – nog wel meer lhbti+-premiers zijn geweest terwijl we dat niet weten, merkt de socioloog op. “Wat seksualiteit zo speciaal maakt, is dat we iemands seksualiteit niet altijd weten. Soms weten we dat pas nadat mensen ‘uit de kast komen’.”

Lhbti+-ers kunnen soms een afweging maken in hoeverre ze hun seksualiteit voorop zetten als aspect van hun identiteit, vertelt Schotel. “Gezien het huidige politieke klimaat, kiezen sommigen ervoor om hun seksualiteit op de achtergrond te houden.”

Afwijken van de norm

En dat geldt ook voor politici. “Als politicus ben je natuurlijk heel erg zichtbaar, maar uit onderzoek blijkt dat lhbti+-politici hun seksualiteit vaak zo onzichtbaar mogelijk houden. Zij hebben daar goede reden voor, want we kennen heel veel gevallen van geweld tegen openlijk homoseksuele en trans politici.”

Maar het is niet voor alle politici even makkelijk om hun seksualiteit naar de achtergrond te verschuiven.”Lhbti+-politici die op basis van hun uiterlijkheden voldoen aan de heteronorm hebben het makkelijker met hun seksualiteit privé houden. Maar hoe verder je van de norm afwijkt, hoe intenser en moeilijker dat is”, legt Schotel uit.

‘Alleen een homoseksuele premier is niet genoeg’

Jetten is openlijk homoseksueel en praat in de media regelmatig over zijn privéleven. Toch verwacht niet iedereen dat zijn mogelijke premierschap een doorbraak zal zijn voor de hele lhbti+-gemeenschap. Er zijn ook kritische geluiden. “Ik kan me in eerste instantie wel voorstellen dat er mensen zijn – zeker ook binnen de regenbooggemeenschap – die het als winst zien wanneer Jetten de eerste homoseksuele premier zou worden,” zegt schrijver en journalist Rocher Koendjbiharie. “Maar dat geldt niet voor de hele gemeenschap.”

“Als het voor een groep binnen de regenbooggemeenschap een doorbraak zou zijn, dan is het voor de homoseksuele mannen die in dezelfde sociaaleconomische klasse zitten als Jetten. Zij zien iemand die op hen lijkt als premier”, zegt hij. “Maar voor anderen uit de regenbooggemeenschap? Voor hen moet vooral goede politiek worden bedreven.”

Geloofwaardigheid

“Als we ervan uitgaan dat Jetten premier wordt, dan gok ik dat het een coalitie zou worden met in ieder geval D66 en CDA”, vertelt Koendjbiharie. “We hebben afgelopen week gezien dat GroenLinks-PvdA openstaat voor een coalitie met die twee partijen en de VVD. Maar Yeşilgöz heeft aangegeven absoluut niet in een coalitie te willen stappen met de fusiepartij en lijkt te sturen op een (centrum)rechtse coalitie met in ieder geval JA21.”

Koendjbiharie: “Als Jetten voor een rechtse coalitie zou gaan, dan roept dat zeker vragen op. JA21 is namelijk conservatief rondom lhbti+-rechten en ook de VVD stemde tegen de Transgenderwet. Dus voor mij zou dat de geloofwaardigheid van Jetten als voorvechter voor deze rechten, wat hij verkondigt, ondermijnen door zo’n een samenwerking aan te gaan.”

Maatregelen tegen geweld en discriminatie tegen lhbti+-personen

Dat vindt ook het COC, belangenorganisatie voor lhbti+-personen: “Het is mooi, een homoseksuele premier, maar tegelijkertijd gaat het er uiteindelijk om dat we op het gebied van beleid en wetgeving vooruitgang boeken voor de regenbooggemeenschap”, zegt woordvoerder Philip Tijsma.

“Afgelopen jaren is het geweld en discriminatie tegen onze gemeenschap schrikbarend toegenomen. 2 jaar geleden waren er 2.500 meldingen per jaar en nu zijn dat er bijna 4.500”, zegt hij. “Dat is bijna een verdubbeling in 2 jaar tijd.” Hij pleit daarom voor maatregelen tegen geweld en discriminatie tegen lhbti+-personen.

Regenboogakkoord

Wat het COC betreft, ligt de grootste zekerheid om meer vooruitgang te boeken met lhbti+-rechten bij een coalitie van partijen die het regenboogakkoord hebben getekend. “Dan weet je tenminste zeker dat zij voor de rechten van de gemeenschap zullen staan”, bevestigt Tijsma.

Het regenboogakkoord van COC werd ruim anderhalve week geleden ondertekend door zeven politieke partijen. In het akkoord is een reeks beloften opgenomen over veiligheid, emancipatie en mensenrechten voor de regenbooggemeenschap in de komende kabinetsperiode. Maar of de coalitie volledig zal bestaan uit partijen die dit akkoord ondertekenden, is nog niet zeker.

Transgenderwet

“De optie om met JA21 een coalitie te vormen, lijkt ook nog op tafel te liggen”, zegt Tijsma. “JA21 heeft het regenboogakkoord niet getekend, en heeft daarnaast voor het intrekken van de nieuwe transgenderwet gestemd.” Door die wet zou het eenvoudiger worden voor transgendermensen om het geslacht dat vermeld staat in hun geboorteakte te wijzigen naar V (Vrouw), M (Man) of X (genderneutraal).

Voor het COC, Koendjbiharie én Blom is het belangrijk dat de nieuwe transgenderwet in de komende kabinetsperiode opnieuw wordt ingediend.

‘Rolmodel’

Hoewel echte vooruitgang voor de lhbti+-gemeenschap dus staat of valt met het politieke beleid dat het nieuwe kabinet zal voeren, kan een openlijk homoseksuele premier in ieder geval bijdragen aan de zichtbaarheid en emancipatie van de lhbti+-gemeenschap, vertelt woordvoerder Tijsma van het COC.

“Elk lesbisch, homoseksueel en bi-persoon in Nederland krijgt en ziet een nieuw ‘rolmodel’ en kan daardoor denken: ‘Ook ik zou premier kunnen worden.'”

‘You can’t be what you can’t see’

Dit was precies de reactie van Blom: “Toen ik de eerste exitpoll zag met het grote aantal zetels voor D66, dacht ik: ‘Eindelijk iemand zoals ik die minister-president wordt. Hoe cool is dat?!'”, vertelt hij. “Dat moment maakte voor mij het gevoel zichtbaar dat er meer mogelijk is. Je hebt een gezegde: ‘You can’t be what you can’t see’. En iemand zoals ik, is wat ik toen zag.”

“Het gaat natuurlijk maar om één persoon, maar dat is dus eigenlijk wat ik hoop wat Jetten nu teweeg kan brengen: dat gevoel dat alles mogelijk is”, gaat Blom verder. “Zodat andere mensen die lhbti+- zijn dat ook inzien. Die mogelijkheden zijn niet alleen voorbestemd voor een hele selecte groep.”