„Een pokkenbende” – zo omschreef een raadsheer van het Gerechtshof in Amsterdam de situatie bij FNV afgelopen juni. Een klein half jaar later is de situatie zo mogelijk nog chaotischer. De Ondernemingskamer heeft maandag een verzoekschrift ontvangen van de in juni aangestelde tijdelijke toezichthouders Lodewijk Asscher en Ton Heerts. Zij vragen de rechter om meer bevoegdheden, nadat ze op tegenstand stuitten binnen de FNV om hun hervormingsplannen voor de vakcentrale door te voeren.

Asscher en Heerts maken haast, omdat ze willen dat er een sterke, „bestuurbare” vakbond aanschuift bij de kabinetsformatie. Veel FNV’ers willen dat ook, maar ze willen wel wat te zeggen hebben over hoe hun vakbond er dan uit komt te zien. En juist daar wringt de schoen. Want over de invloed van de leden in de organisatiestructuur die Asscher en Heerts voor ogen hebben, is nog veel onduidelijk. De ledendemocratie, bij een eerdere hervorming onder toenmalig voorzitter Heerts met veel moeite opgetuigd, dreigt het kind van de rekening te worden.

Centraal staat de vraag wat voor organisatie de FNV in de kern moet zijn: een vereniging waarin leden de koers bepalen of een professionele werkorganisatie, waarbij de raad van toezicht meer macht krijgt toebedeeld. Het bestuur wordt nu, getrapt, via het ledenparlement verkozen. Asscher en Heerts willen dat de raad van toezicht voortaan het bestuur aanstelt. Een bondsraad, die het ledenparlement moet vervangen en wordt benoemd vanuit de verschillende aangesloten sectoren, kan daarbij inhoudelijke kaders goedkeuren. En, in een uiterst geval, het bestuur naar huis sturen.

In de plannen van Asscher en Heerts mogen leden op een congres weliswaar bestuursleden „verwelkomen”. Maar hoe dat er precies moet komen uit te zien is onduidelijk. In de bondsraad, die het ledenparlement zou vervangen, moeten verschillende sectoren meer invloed krijgen. De link tussen sectoren, zoals overheid, zorg en welzijn, metaal, vervoer, en het ledenparlement functioneert nu onvoldoende.

‘Machtsmisbruik en wantrouwen’

FNV is een vereniging waarin leden vanuit hun sector het ledenparlement kiezen dat de koers bepaalt en het bestuur. Maar er bestaat spanning tussen die vereniging en de werkorganisatie: de betaalde medewerkers van de FNV. Dat bleek bijvoorbeeld uit een onlangs gelekt rapport over de sector Vervoer. In het rapport kwamen disfunctionele relaties tussen vereniging en werkorganisatie naar boven. Een onduidelijke rolverdeling bemoeilijkte de samenwerking. Bovendien was sprake van „gebrekkige communicatie, machtsmisbruik, onveiligheid en wantrouwen”. Aanbevelingen om die verhoudingen te verbeteren bleven op de plank liggen.

Het ledenparlement stemde aan het begin deze maand nipt (50 versus 46 stemmen) tegen de plannen van Asscher en Heerts. Verschillende tegenstemmers waren ontevreden omdat de hervormingen als planklare plannen werden gepresenteerd, die snel doorgevoerd moesten worden en niet geamendeerd konden worden. Daarop kondigden Asscher en Heerts vorige week aan om de rechter te vragen om een uitbreiding van hun mandaat. Als de tijdelijke toezichthouders de statuten mogen aanpassen, zouden ze niet meer afhankelijk zijn van steun van het ledenparlement om hun plannen uit te voeren.

Een vakbond die intern de democratie loslaat, verliest zijn geloofwaardigheid als maatschappelijke stem

Zes oud-bestuurders FNV
in een open brief in de Volkskrant

Al eerder sluimerde er onvrede over de plannen en de aanpak van de toezichthouders. „Een vakbond die intern de democratie loslaat, verliest vroeg of laat zijn geloofwaardigheid als maatschappelijke stem voor solidariteit, gelijkheid en rechtvaardigheid”, schreven zes oud-bestuurders afgelopen maand al in de Volkskrant. Het ledenparlement en andere delen van de bond hielden zich eerder nog goeddeels op de vlakte, maar de afgelopen dagen is er vooral via sociale media veel onvrede gespuwd.

Thema’s voor jongeren

De kritiek dat Asscher en Heerts de „aanpassingen van bovenaf doorduwen” vindt weerklank bij een brede groep vakbondsleden. De invloed van leden zou in een vereniging het zwaarst moeten wegen, schrijven ze in een petitie. Ze stellen dat als de invloed van leden vermindert, het voor de vakbond moeilijker wordt zich te vernieuwen en met thema’s bezig te zijn die jongeren aanspreken. Daarnaast vinden ze dat leden hard nodig zijn om een tegenwicht te bieden „aan de verrechtsing en ondermijning van sociale- en vakbondsrechten”.

Naast de inhoudelijke onenigheid, vinden kritische FNV’ers dat Asscher en Heerts hun mandaat te buiten gaan. In de uitspraak van de Ondernemingskamer in juni kregen de toezichthouders de opdracht het proces over de aanpassing van de organisatiestructuur op te starten en bestuursorganiseren. Bij de presentatie van hun plannen zeiden Asscher en Heerts zelf „geen partij” te zijn, noch te willen worden. Maar de afgelopen maanden werden ze onderdeel van de voortwoekerende machtsstrijd binnen de vakcentrale.

Lees ook

De vakbond had zo’n beetje afgedaan – en nu komen de jongeren weer massaal

Marly Nieuwenhuisen: „M’n zus bakt broodjes bij de AH en ze verdient maar een euro minder per uur dan ik.”

In een poging om het ledenparlement te overtuigen, zochten Asscher en Heerts steun bij verschillende oud-voorzitters, die het ledenparlement in een brief opriepen hun plannen te steunen. Met hun daaropvolgende gang naar de rechter onderstrepen ze, al dan niet gewild, dat ze wel degelijk partij zijn geworden in het conflict. Drijven ze daarmee de boel niet nog verder op de spits? „Helaas is het al op de spits gedreven”, zei Asscher afgelopen week desgevraagd tegen NRC. De FNV is er met een vertrokken bestuur en interim-bestuur niet zelf in geslaagd uit de crisis te komen. „De rechter heeft in juni al ingegrepen. Wij willen ze er juist uithalen en de bladzijde omslaan.”

Het is nu de vraag hoe de rechter daarnaar kijkt. De Ondernemingskamer moet een besluit nemen dat de toekomt van de grootste vakbond van het land bepaalt. Stemt de rechter in met het verzoek van Asscher en Heerts, dan kunnen zij hun plannen doorvoeren, zij het met ongelijmde breuken en voortdurende conflicten. Zo niet, dan blijft de impasse voorlopig bestaan en zullen verschillende geledingen binnen de bond in gezamenlijk overleg moeten bepalen hoe de toekomst van de FNV eruit zal zien.

Tijdlijn FNV-crisis

maart 2025
Het FNV-bestuur treedt terug na interne onrust. Nieuwe interim-bestuur benoemd.
10 mei 2025
Interimbestuur naar huis gestuurd door Raad van Toezicht.
13 mei 2025
Volgend tijdelijk bestuur aangesteld, geleid door Dick Koerselman.
21 mei 2025
Twee leden van de Raad van Toezicht stappen op; 480 FNV-leden, van onder andere de eigen vakbond en ondernemingsraad vragen de Ondernemingskamer in te grijpen.
13 juni 2025
De Ondernemingskamer benoemt tijdelijk twee nieuwe leden van de Raad van Toezicht die de FNV moeten hervormen en nieuwe bestuursverkiezingen organiseren.
27 juni 2025
De benoemingen van Lodewijk Asscher en Ton Heerts in de Raad van Toezicht worden bekrachtigd.
1 oktober 2025
Asscher en Heerts presenteren hun hervormingsplannen; de in maart afgetreden bestuurders zijn niet nogmaals verkiesbaar.
10 november 2025
Asscher en Heerts vragen de Ondernemingskamer om hun mandaat uit te breiden, zodat zij de statuten kunnen aanpassen en besluiten kunnen nemen zonder goedkeuring van het ledenparlement.

Geef cadeau

Deel

Mail de redactie

NIEUW: Geef dit artikel cadeau
Als NRC-abonnee kun je elke maand 10 artikelen cadeau geven aan iemand zonder NRC-abonnement. De ontvanger kan het artikel direct lezen, zonder betaalmuur.