ANPKraamzorg

  • Yvonne Roerdink

    verslaggever

  • Lizzy van Winsen

    redacteur Nieuwsuur

  • Yvonne Roerdink

    verslaggever

  • Lizzy van Winsen

    redacteur Nieuwsuur

De landelijke dekking van kraamzorg staat onder druk. En dat terwijl vrouwen recht hebben op minimaal 24 uur kraamzorg. Voorname oorzaak is dat sommige grote zorgorganisaties stoppen in bepaalde gebieden, met name in sociaaleconomische achterstandswijken.

In de stad Utrecht zijn nog maar een paar kraamzorgorganisaties actief. Terwijl net buiten de stad veel meer keuze is. Gevolg: lange wachtlijsten en in sommige gevallen zelfs helemaal geen kraamzorg.

Utrecht is niet de enige stad die last heeft van dit zogenoemde ‘cherry picking’ door kraamzorgorganisaties, zo blijkt uit een rondvraag van Nieuwsuur.

Je ziet dat de marktwerking hier echt geen goeds brengt.

Wethouder Eerenberg

Koen Jansen van Bo, de brancheorganisatie van geboortezorg, erkent dat sommige leden besluiten in bepaalde postcodes geen zorg te bieden. Het is aan de zorgverzekeraar om daar iets aan te doen, zegt hij.

Zilveren Kruis herkent het probleem, maar kan kraamzorgorganisaties niet “straffen” door hen niet meer te contracteren omdat door schaarste alle kraamzorg ingekocht moet worden.

De Inspectie van Gezondheidszorg komt vandaag met een publicatie waaruit blijkt dat kwetsbare gezinnen minder kraamzorg krijgen. Dit komt volgens hen onder meer doordat zij later kraamzorg aanvragen. “Wij zien dat kraamzorgverleners bepaalde postcodegebieden uitsluiten, daar niet willen werken om wat voor reden dan ook”, zegt Janet Helder, hoofdinspecteur bij de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd. “Dat zijn vaak postcodegebieden waar meer mensen in een kwetsbare situatie wonen, dus dat verergert het probleem nog eens.”

Hoe groot dit probleem is, heeft de inspectie geen onderzoek naar gedaan. Dit willen ze naar aanleiding van de vragen van Nieuwsuur wel doen.

‘Moeilijke wijken’

Eén gemeente, Utrecht, bracht de problemen wel in kaart. Daaruit blijkt een tekort aan kraamzorg in de hele gemeente, maar in twee wijken in het bijzonder: Kanaleneiland en Overvecht. Juist daar wonen vrouwen, kinderen en gezinnen in kwetsbare situaties. De gemeente luidt dan ook de noodklok. “Waar relatief veel gezinnen wonen die veel zorg nodig hebben, is juist minder kraamzorg dan in de wijken waar het andersom is. En dat komt door cherry picking van kraamzorgorganisaties”, zegt Eelco Eerenberg, wethouder Volksgezondheid.

Zorgbureaus willen hun personeel niet dwingen om naar ‘moeilijke wijken’ te gaan uit angst voor meer verzuim, zegt Jansen. Hij vindt dat marktwerking de sector in de weg zit. “Het is een ongelijk speelveld van partijen die wel en niet die lastige postcodes doen. Er zijn rotte appels, je kan ze niet dwingen, hooguit royeren. Maar als het zo doorgaat, gaat het helemaal mis.”

Rendement

Gwendolyn van Strien werkt in Kanaleneiland en Overvecht als verloskundige. “Als verloskundigen moeten we nu ook vaak meer basisdingen vertellen: hoe maak je het flesje, hoe moet je borstvoeden. Maar ook de kraamcontroles en medische controle van de moeder worden niet gedaan.”

Het tekort in Utrecht is ontstaan toen twee grote partijen zich uit de stad teruggetrokken, zo’n drie jaar geleden. Wethouder Eerenberg vermoedt dat de twee bureaus, die zijn overgenomen door private equity-investeerders, er te weinig winst konden maken. “Je ziet dat de marktwerking hier echt geen goeds brengt, want het zorgt ervoor dat er gekeken wordt naar plekken waar je met het minste werk het meeste rendement kan halen. Misschien moeten we kraamverzorgenden beter betalen als zij werken in een gezin waar ook meer te doen is?”

Verloskundige Van Strien: “Iedereen heeft recht op goede medische zorg, daar zou geen commerciële afweging achter mogen zitten. We weten dat goede kraamzorg een enorm effect heeft op de lange termijn.”

Eerste 1000 dagen van een kind

Utrecht houdt via een dashboard bij hoe het de eerste duizend dagen gaat met de gezondheid van Utrechtse kinderen en hun gezinnen. De cijfers laten zien dat de zuigelingensterfte in twee wijken in Utrecht hoger ligt: Kanaleneiland en Overvecht. Niet een-op-een toe te schrijven aan een tekort aan kraamzorg, maar het laat volgens de gemeente wel zien hoe groot het belang is dat er juist in die wijken kraamzorg is.

Bo-directeur Jansen denkt dat kraamzorgbureaus stadsdelen mijden omdat reistijd niet wordt vergoed of vanwege parkeerproblemen. Wethouder Eerenberg vreest ook dat kraamverzorgers weerzin zouden hebben tegen kwetsbare gezinnen, bijvoorbeeld vanwege een taalbarrière.

Sommige gezinnen kiezen er zelf voor geen kraamhulp te nemen. Sommigen willen of kunnen de eigen bijdrage van 5,40 euro per uur niet betalen, anderen lossen de zorg voor een pasgeboren kind liever binnen de familie op. Een onwenselijke ontwikkeling: uit onderzoek blijkt dat kinderen zonder kraamzorg eerder te maken krijgen met medische problemen.

Personeelstekort

De Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd, die toeziet op de kwaliteit van zorg, ziet dat wachtlijsten voor kraamzorg soms enorm oplopen. Dat kraamzorgorganisaties bepaalde postcodegebieden uitsluiten, wil de inspectie nu laten onderzoeken.

Naviva Kraamzorg, één van de bureaus in Utrecht die is overgenomen door een investeerder, zegt dat het bedrijf kampt met een personeelstekort in de regio Utrecht. “Jarenlang heeft Naviva kunnen uitrijden vanuit omliggende regio’s om de cliënten in Utrecht te kunnen voorzien van kraamzorg. Dit is onhoudbaar geworden”, aldus een woordvoerder.