Dat blijkt uit nieuw onderzoek van het kennisinstituut Nivel, in het bezit van RTL Nieuws. Bewoners melden meer lichamelijke en psychische klachten, meer chronische aandoeningen en hebben een groter risico op angst- en depressieklachten. De onderzoekers baseren zich hiervoor op data van honderdduizenden Nederlanders die vastgelegd zijn door de Gemeentelijke gezondheidsdiensten (GGD’s). Onderzoekers analyseerden gezondheidsklachten die bewoners rond zeven industriegebieden meldden over meerdere jaren (2016, 2020, 2022) en zien structurele verschillen met de rest van Nederland.

“Wie dichter bij de fabriek woont, voelt zich structureel ongezonder. Dat is duidelijk”, zegt hoogleraar Michel Dückers, programmaleider Rampen en Milieudreigingen bij Nivel. “Zelfs als je rekening houdt met factoren als roken, alcoholgebruik en inkomen, blijft dat verschil bestaan.” 

Het onderzoek is uitgevoerd door onderzoeksinstituut Nivel, en is gedaan in opdracht van Stichting Frisse Wind. Dit is een maatschappelijke organisatie die zich inzet voor een gezonde en schone leefomgeving, vooral in regio’s waar mensen wonen in de nabijheid van zware industrie of vervuilende bedrijven.

Oproep:

Woon jij in de buurt van een van deze industriegebieden — Rijnmond, Chemelot, Chemours, Tata Steel, Moerdijk, Parenco of de Kanaalzone — en wil je voor camera vertellen over de klachten die je ervaart? Stuur ons dan een berichtje via WhatsApp of Signal naar dit nummer: +31641663754.

Aanwijzingen stapelen zich op

De aanwijzingen dat zware industrie een structurele invloed heeft op de gezondheid van omwonenden stapelen zich op: slechtere gezondheid, hogere zorgkosten en zelfs een kortere levensverwachting.

  • De Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV) concludeerde dat bedrijven, overheden en toezichthouders te weinig doen om de gezondheid van omwonenden te beschermen (april 2023).
  • Het RIVM stelde vast dat bewoners rond Tata Steel een grotere kans hebben om ernstig ziek te worden en gemiddeld 2,5 maand eerder doodgaan (september 2023).
  • Uit onderzoek van RTL Nieuws bleek dat bewoners van dertien industriegebieden jaarlijks gemiddeld 145 euro meer kwijt zijn aan zorg dan de rest van Nederland (juni 2024). De aanpak van dit Nivel-onderzoek is volgens Dückers mede gebaseerd op het onderzoek van RTL Nieuws.
  • Het rapport van Nivel is het nieuwste in een reeks onderzoeken die wijzen op een structureel gezondheidsprobleem rond zware industrie. 

Het Nivel-onderzoek laat geen rechtstreeks oorzakelijk verband zien tussen uitstoot en ziekte, maar de patronen zijn consistent: hoe dichter bij de industrie, hoe slechter de ervaren gezondheid.

“We moeten voorzichtig blijven met harde conclusies,” zegt Dückers. “Maar zodra je ziet dat die verschillen over meerdere jaren standhouden, weet je dat hier iets structureels aan de hand is.”

Hoogleraar Dückers pleit voor een langdurige gezondheidsmonitor, waarin gegevens van huisartsen en bewoners structureel worden gekoppeld. “We moeten niet alleen kijken naar stoffen, maar ook naar wat het betekent voor mensen. Als we weten welk deel van die klachten terug te voeren is op industrie, weten we ook wat de maatschappelijke kosten van die industrie zijn.”

De staatssecretaris voor Volksgezondheid Judith Tielen (VVD) is om een reactie op het onderzoek gevraagd, maar het ministerie laat weten het Nivel-onderzoek nog niet te hebben ontvangen. Als VVD-Kamerlid pleitte Tielen voor ‘nadere analyses’. Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) moest er van haar mee aan de slag. “Het is immers van groot belang dat schone industrie in Nederland een toekomst heeft, en zich goed verhoudt tot de omgeving en de mensen die daarin wonen”, zei ze destijds.

Binnenkort maatregelen

De staatssecretaris Thierry Aartsen van Milieu (VVD) zegt dat het kabinet “as we speak” werkt aan een Actieagenda Industrie en Omwonenden. Die moet de balans verbeteren tussen economische belangen en gezondheid van bewoners. Binnenkort volgt een brief aan de Tweede Kamer met concrete maatregelen.

‘Dichtbevolkt land’

Volgens Aartsen is Nederland ‘een dichtbevolkt land waar industrie, wonen en natuur nauw verweven zijn. Dat levert voordelen op, maar ook uitdagingen’. Hij benadrukt dat de industrie ‘van groot belang is voor het verdienvermogen van Nederland’, maar erkent dat industriële activiteiten ‘negatieve effecten kunnen hebben op de gezondheid van omwonenden’. “Gezondheid is een groot goed”, verklaart de VVD-bewindsman. “Overheid en industrie dragen daarin samen verantwoordelijkheid.”

Over het onderzoek naar een oorzakelijk verband tussen industrie en hogere zorgkosten zegt Aartsen dat dit ‘complex en privacygevoelig’ is. Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) helpt bij de uitvoering, en volgens de staatssecretaris volgt volgend jaar een update over de resultaten.