Een aanval van China op Taiwan zou volgens de Japanse premier Sanae Takaichi mogelijk „een situatie vormen die de overleving van Japan bedreigt”, een kwalificatie die volgens Japanse wetgeving de inzet van militairen mogelijk maakt. De recent aangetreden Japanse premier Sanae Takaichi zei het vrijdag achteloos tijdens een debat in het parlement, nadat oppositieleden vragen stelden over Japanse defensieprioriteiten. Takaichi schetste een scenario waarbij Taiwan werd getroffen door een maritieme blokkade, of Amerikaanse bases in Japan onder vuur zouden komen te liggen. Haar uitspraak groeide deze week uit tot een ernstige diplomatieke rel.
Een reactie van China, dat Taiwan ziet als een afvallige provincie die uiteindelijk goedschiks of kwaadschiks met het vasteland moet worden herenigd, liet niet lang op zich wachten. De Chinese consul-generaal in Osaka, Xue Jian, plaatste op sociale media een inmiddels verwijderd dreigement: „de vuile nek die zich ermee bemoeit, moet zonder aarzeling worden afgehakt”, schreef Xue over de Japanse premier. Tokio tekende een formeel protest aan tegen de „uiterst ongepaste” tekst.
Chinese excuses bleven uit. Takaichi’s uitspraak werd door de Chinese regering omschreven als „grove inmenging in interne aangelegenheden” en „een gevaarlijke provocatie.” Tijdens een persconferentie maandag liet het Chinese ministerie van Buitenlandse Zaken weten „krachtig bezwaar” te hebben aangetekend in Tokio. Japan zou met de opmerking openlijk hebben gezinspeeld op militaire betrokkenheid in de Straat van Taiwan. De uitspraak van Takaichi ligt ook gevoelig omdat die een grens tussen China en Taiwan suggereert, wat Beijing beschouwt als steunbetuiging aan Taiwanese ‘separatisten’.
Net als de meeste landen, erkent Japan het zelfstandig bestuurde Taiwan niet als onafhankelijk land. Doorgaans kiest Tokio ervoor om vaag te houden of en wanneer het militair zou ingrijpen bij escalatie rond het eiland.
Lees ook
Bij een oorlog om Taiwan wordt een Japans eiland ‘net als Gaza’, vrezen bewoners
Japans ‘militaristische ambities’
Takaichi’s verwijzing naar een „overlevingsbedreigende situatie” is juridisch beladen. Sinds een wetswijziging in 2015 onder de conservatieve premier Shinzo Abe is dit de term waarmee Japan het recht op collectieve zelfverdediging kan activeren. Dat maakt de inzet van de strijdkrachten buiten Japan mogelijk.
Chinese staatsmedia, zoals de Global Times, zien in Takaichi’s uitspraak niet alleen een schending van het één-China-beleid, maar ook een uitdrukking van Japans „militaristische ambities”. In Chinese reacties werd zelfs verwezen naar de Mantsjoerijecrisis van 1931 als historisch precedent voor Japanse agressie onder het mom van zelfverdediging. Tokio viel toen, na een in scène gezette aanslag op een spoorlijn van een Japans bedrijf, het noordoosten van China binnen en stichtte er een vazalstaat.
Lees ook
Japan krijgt met Sanae Takaichi voor het eerst een vrouwelijke premier
Ook binnen Japan ligt de kwestie gevoelig. Takaichi heeft zich gepositioneerd als ideologisch erfgename van Abe’s conservatieve koers: hard op defensie, kritisch over China en uitgesproken over nationale veiligheid. Volgens experts zijn haar uitspraken ook bedoeld voor een binnenlands publiek dat steeds alerter wordt op dreiging uit China. Uit peilingen blijkt dat 98 procent van de bevolking China als bedreiging voor de nationale veiligheid beschouwt.
Takaichi weigerde maandag op haar uitspraak terug te komen. Wel zei ze in een debat in het parlement in het vervolg voorzichtiger te zullen reageren op „vragen over specifieke scenario’s”.
Geef cadeau
Deel
Mail de redactie
NIEUW: Geef dit artikel cadeau
Als NRC-abonnee kun je elke maand 10 artikelen cadeau geven aan iemand zonder NRC-abonnement. De ontvanger kan het artikel direct lezen, zonder betaalmuur.